Đối với canh tác nông nghiệp hữu cơ, yếu tố quan trọng hàng đầu là việc tôn trọng thiên nhiên, thiết lập lại một môi trường sống như khi chưa có tác động của con người. Tuy nhiên, muốn làm được điều đó không hề đơn giản, đặc biệt khi những tác động tiêu cực đã được ăn sâu thành thói quen.
Vậy hôm nay, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu 4 bước cơ bản, giúp bạn thiết lập lại trật tự vốn có của môi trường canh tác, cũng như hỗ trợ một cách tích cực nhất cho quá trình chuyển đổi từ nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp hữu cơ!
1/ Trật tự tự nhiên là gì?
Thiên nhiên được cấu thành từ nhiều yếu tố, trong đó các yếu tố có mối quan hệ hỗ trợ qua lại lẫn nhau. Trong tất cả các hình thái sống thì sự tồn tại của mỗi một đời sống riêng là yếu tố thiết yếu tạo ra sự trật tự của tự nhiên.
Các yếu tố này phụ thuộc vào nhau để có thức ăn, hỗ trợ lẫn nhau và cạnh tranh nhau. Chúng cùng vận động để tạo ra một môi trường có lợi cho sự tồn tại của chúng và của các loài khác, kể cả cuộc sống của con người.
Tất cả các yếu tố sống (côn trùng, thực vật, động vật, vi sinh vật và con người) cùng tồn tại có lợi cho nhau, hài hòa với nhau và cùng tạo ra sự cân bằng hoàn hảo. Đây được gọi là trật tự tự nhiên.
2/ Bốn bước thiết lập lại trật tự tự nhiên
2.1 Khôi phục lại độ phì của đất
Bước đầu tiên để thiết lập lại trật tự tự nhiên là cần phải phục hồi độ phì nhiêu của đất bằng cách giảm đến mức thấp nhất việc làm xáo trộn đất và tăng tối đa các chất hữu cơ cho đất.
Đất có khỏe mạnh thì mới tạo ra cây trồng khỏe mạnh, cây tự tạo ra sức đề kháng cho riêng mình sẽ là cách tốt nhất để hạn chế sự tác động từ sâu bệnh. Để cải tạo đất, hãy ít đào xới, che phủ nhiều hơn và thường xuyên bón các loại phân hữu cơ vào đất.
2.2 Tạo môi trường sống cho động vật ăn mồi
Bước thứ hai cần làm là tạo môi trường sống tự nhiên thích hợp cho động vật ăn thịt và duy trì những gì đang có. Khuyến khích việc làm đa dạng các loài cây dại ở những khu vực đất sỏi đá không canh tác và ở ven bờ ruộng.
Sử dụng các bờ dải đồng mức với nhiều mục đích khác nhau: như trồng cây ăn quả, cây lấy củi, cỏ cho gia súc và hàng cây chắn gió, tất cả những loại cây này đều giúp thiết lập lại sự cân bằng giữa sâu bọ và các loài ăn mồi.
Thiết lập lại môi trường sống tự nhiên ở những khu đất không sử dụng như bờ ruộng, khu đá sỏi không trồng trọt được và những khoảnh đất hoang. Bằng cách, cho phép sự tồn tại của những loài cây mọc tự nhiên và tự tái sinh, những loại cây to, cây bụi và cỏ. Điều đó sẽ làm cho những mảnh đất này trở nên hữu ích hơn.
Bên cạnh đó, cần thiết lập những hàng cây chắn gió bằng các cây bản địa xung quanh các mảnh ruộng hay ở những nơi nhiều đá sỏi để bảo vệ đất khỏi bị gió thổi khô, cung cấp gỗ làm nhiên liệu, nguyên liệu xây dựng, và tạo môi trường sống tốt cho động vật ăn côn trùng.
2.3 Đa dạng hóa cây trồng
Bước thứ ba là giới thiệu và áp dụng lại việc đa dạng cây trồng trong hệ thống sản xuất bởi vì sự đa dạng là phương pháp tự nhiên hiệu quả nhất để duy trì mối cân bằng giữa sâu bọ và các loài ăn mồi đồng thời đảm bảo duy trì độ phì nhiêu của đất.
Ở những nơi độc canh, người canh tác cần làm tăng sự đa dạng cây trồng thông qua luân canh, xen canh, trồng xen kiểu hỗn hợp, trồng xen theo hàng và trù tính kiểu canh tác lâu bền.
Mỗi cây của cùng một loài được trồng tách biệt nhau để nếu sâu bọ ăn cây này thì khó có thể lan sang cây kia. Khoảng cách giữa những cây này được trồng xen vào những loại cây khác, nhằm bảo vệ lẫn nhau bằng cách này hay cách khác như làm hàng rào chắn tự nhiên hay trồng cây xua đuổi qua hương vị tiết ra từ lá, hoa hay rễ cây của chúng.
Ngoài ra, mỗi cây giúp tạo ra một môi trường sống hoàn toàn phù hợp (độ ẩm, chất hữu cơ, chất dinh dưỡng, đời sống côn trùng, chắn gió,…) để tạo ra tối đa lượng nguyên liệu thực vật ở nơi đó.
2.4 Không sử dụng hóa chất trong nông nghiệp
Bước thứ tư là không sử dụng hóa chất trong nông nghiệp như phân hóa học, thuốc trừ cỏ, thuốc trừ sâu và thuốc trừ nấm. Việc phụ thuộc nhiều vào thuốc bảo vệ thực vật gây ảnh hưởng tiêu cực cho hệ sinh thái trong và ngoài đồng ruộng, chi phí đầu vào và sức khỏe con người.
Các loại phân bón hóa học làm mất chất hữu cơ và làm hỏng cấu trúc của đất, suy giảm số lượng các loài sinh vật có ích trong đất và làm cho đất dễ bị chua. Chúng ta cần sử dụng nhiều hơn các loại phân bón tự nhiên như phân hữu cơ và phân ủ.
Các chất diệt cỏ được tạo ra để diệt những loại cây tồn tại trên mặt đất ngoài ý muốn của con người nhưng chúng cũng lại phá hoại đời sống của những sinh vật có ích trong đất, làm mất cân bằng giữa các loài gây hại và loài ăn mồi.
Những loại thuốc trừ sâu mới lúc đầu có hiệu quả cao nhưng hiệu quả đó giảm đi theo thời gian do hai yếu tố. Một mặt bản thân những động vật ăn mồi giúp làm giảm số lượng sâu hại cũng bị tiêu diệt, đôi khi còn bị tiêu diệt nhiều hơn là sâu hại. Thứ hai, những con sâu còn sống sót sau khi dùng thuốc trừ sâu sẽ kháng thuốc và tiếp tục sinh sản. Thế hệ mới của sâu hại này có khả năng kháng thuốc trừ sâu và số lượng sâu hại vì thế sẽ tăng lên.
Vì vậy, nên sử dụng các loại phân hữu cơ và phân ủ thay thế cho phân vô cơ, luân canh, trồng xen thêm cây dưới tán cây trồng chính, canh tác cơ học thay cho việc sử dụng chất diệt cỏ và thực hiện các phương pháp tự nhiên để thay thế cho những hóa chất có hại hiện đang được sử dụng khống chế sâu bệnh.
Nhìn chung, quá trình chuyển đổi canh tác từ nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp hữu cơ cần khá nhiều thời gian. Tuy nhiên, chỉ cần ta tôn trọng sự cân bằng của thiên nhiên, tiến hành cải tạo môi trường canh tác theo bốn bước nêu trên, chắc chắn hiệu quả canh tác sẽ được ghi nhận và đạt được như mong đợi. Chúc các bạn thành công!
Sfarm.vn
*Xem thêm:
- 5 nguyên tắc cơ bản của nông nghiệp hữu cơ
- Hiểu đúng và đủ về nông nghiệp hữu cơ
- Xu hướng phát triển nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam
- Kỹ thuật canh tác nông nghiệp hữu cơ
- Ưu và nhược điểm của nông nghiệp hữu cơ
