Trong bối cảnh giá nông sản biến động và áp lực canh tác ngày càng cao, kỹ thuật trồng tiêu xen cà phê đang dần trở thành xu hướng mới giúp nông hộ tối ưu hóa đất đai và gia tăng lợi nhuận. Không chỉ tiết kiệm chi phí đầu tư, mô hình xen canh còn giúp cải thiện vi sinh đất, hạn chế sâu bệnh nhờ lịch bón phân (chuồng, lân, NPK, hữu cơ,…) hợp lý và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên. Bài viết từ SFARM sẽ hướng dẫn bạn kỹ thuật trồng xen đúng chuẩn, phù hợp với điều kiện sản xuất tại Việt Nam.
1. Lợi ích của mô hình trồng tiêu xen cà phê
Mô hình trồng theo kỹ thuật trồng tiêu xen cà phê đang được nhiều nông hộ áp dụng nhờ hiệu quả kinh tế cao. Việc trồng xen giúp tận dụng diện tích, tăng thu nhập trên cùng đơn vị đất. Đồng thời, hệ thống rễ của tiêu giúp giữ ẩm và hạn chế cỏ dại hiệu quả. Cây tiêu còn giúp đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp, tăng khả năng chống chịu biến đổi khí hậu.
2. Điều kiện thích hợp để trồng tiêu xen cà phê
Để đạt hiệu quả khi trồng xen, đất cần có độ dốc thấp, tầng canh tác dày, thoát nước tốt và pH từ 5,5–6,5. Mô hình này phù hợp với vùng khí hậu nhiệt đới ẩm, lượng mưa trung bình từ 1.800–2.500mm/năm. Vườn cà phê cần khỏe mạnh, tỷ lệ sâu bệnh thấp. Ngoài ra, cần có hệ thống tưới tiêu ổn định và kế hoạch chăm sóc xen canh cụ thể.
3. Chọn giống hồ tiêu và cà phê phù hợp khi trồng xen
Cây tiêu nên chọn các giống có sức sinh trưởng mạnh, chống chịu sâu bệnh tốt như tiêu Vĩnh Linh, tiêu Lộc Ninh. Cà phê nên chọn giống tán nhỏ, dễ tạo khoảng cách trồng xen như cà phê vối TR4 hoặc cà phê chè. Cần lưu ý chọn giống cùng thời gian sinh trưởng để tiện chăm sóc và thu hoạch khi áp dụng kỹ thuật trồng tiêu xen cà phê.
4. Kỹ thuật chuẩn bị trụ sống cho cây tiêu xen cà phê
Khi trồng theo kỹ thuật trồng tiêu xen cà phê, bà con nên sử dụng các loại cây làm trụ sống như keo dậu, muồng đen, lồng mức hoặc cây gòn để cây tiêu có chỗ bám chắc chắn, đồng thời giúp cải thiện độ che bóng trong vườn cà phê.
Thiết kế vườn phù hợp giúp đảm bảo khoảng cách và mật độ cây trồng tối ưu. Tiêu thường được bố trí giữa cụm 4 cây cà phê, mặt đất bằng với hố trồng để tránh đọng nước. Có thể áp dụng một trong các khoảng cách sau:
- 3x6m (555 trụ tiêu/ha, cà phê 3x3m – 1.110 cây/ha)
- 3x9m (370 trụ tiêu/ha)
- 6x6m (278 trụ tiêu/ha)
Thời điểm trồng tốt nhất là vào mùa mưa, từ tháng 5 đến tháng 8 dương lịch. Nếu sau khi trồng 4–5 ngày trời không mưa thì phải tưới nước bổ sung để tiêu bén rễ.
Hố trồng được đào sâu và rộng 50x50x50cm, giữ lại lớp đất mặt để trộn với 5–10kg phân chuồng hoai, 0,5kg phân lân, 0,3kg vôi bột. Để hạn chế sâu bệnh, nên xử lý đất trước khi trồng bằng thuốc trừ kiến, mối.
4.1. Tiêu chuẩn cây giống hồ tiêu
- Hom lươn 4–6 tháng hoặc hom thân 2–3 tháng tuổi
- Có 4–6 lá phát triển tốt, không sâu bệnh
- Cần huấn luyện ánh sáng 70–80% trong vòng 15–20 ngày trước khi trồng
4.2. Bón phân đúng kỹ thuật trồng tiêu xen cà phê
Phân hữu cơ
- Cà phê: Bón 5–10kg phân chuồng hoai/cây, định kỳ 2 năm/lần, bón rãnh sâu 25–30cm ở rìa tán cây vào đầu mùa mưa
- Hồ tiêu: Bón 5–10kg/trụ vào đầu mùa mưa, rải trên mặt đất rồi phủ rơm rạ, không đào sâu
Có thể thay thế bằng phân hữu cơ vi sinh hoặc sinh học với liều lượng tương đương. Kết hợp thêm phân xanh và tàn dư thực vật nếu có.
Phân hóa học
Bón khi đất đủ ẩm, rải phân theo tán cây. Sử dụng phân đơn hoặc phân hỗn hợp tùy giai đoạn sinh trưởng, bảng chi tiết theo từng năm và chu kỳ được hướng dẫn cụ thể trong tài liệu kỹ thuật.
Bảng 1. Định lượng phân bón cho 1 ha trồng xen hồ tiêu (kg/ha/năm)
| Giai đoạn | Loại cây | Phân NPK (kg/năm) | Phân đơn (kg/năm) |
| Trồng mới | Cà phê | 400 (NPK 16-16-8, tỷ lệ 2:2:1) | Urê: 130 Lân nung chảy: 600 Kali clorua: 50 |
| Hồ tiêu | 0,2 – 0,3 (trụ/năm) | – | |
| Năm thứ 2 | Cà phê | 750 – 800 (NPK 16-16-8, 2:2:1) | Urê: 260 Lân nung chảy: 600 Kali clorua: 160 |
| Hồ tiêu | 0,5 – 0,9 (trụ/năm) | – | |
| Năm thứ 3 | Cà phê | 950 – 1.000 (NPK 16-16-8, 2:2:1) | Urê: 330 Lân nung chảy: 600 Kali clorua: 220 |
| Hồ tiêu | 1,0 – 1,25 (trụ/năm) | – | |
| Kinh doanh | Cà phê | 1.400 – 1.600 (NPK 16-16-8, 2:2:1 hoặc NPK 16-8-16, 2:1:2) | Urê: 480 – 550 Lân nung chảy: 600 Kali clorua: 330 – 420 |
| Hồ tiêu | 1,25 – 1,5 (trụ/năm) (NPK chuyên dùng) | – |
4.3 Tưới nước
Bảng 2. Lượng nước và chu kỳ tưới
| Loại cây | Tưới gốc (lít/gốc/lần) | Tưới tiết kiệm (lít/gốc/lần) | Số lần tưới (lần) | Chu kỳ tưới (ngày) |
| Cà phê | 400 – 420 | 350 – 390 | 3 | 30 – 35 |
| Hồ tiêu | 100 – 120 | 80 – 100 | 4 | 25 – 30 |
Bảng 3. Thời điểm tưới nước
| Tháng | Tháng 11 | Tháng 12 | Tháng 1 | Tháng 2 | Tháng 3 | Tháng 4 |
| Cà phê | Siết nước – không tưới | Siết nước – không tưới | Tưới nở hoa (Lần 1) | Tưới nuôi quả (Lần 2) | Tưới nuôi quả (Lần 3) | Tưới nuôi quả (Lần 4) |
| Hồ tiêu | Tưới nuôi quả (Lần 1) | Tưới nuôi quả (Lần 2) | Tưới nuôi quả (Lần 3) | Tưới nuôi quả (Lần 4) | Không tưới | Không tưới |
| Phương pháp tưới | Tưới gốc hoặc tưới tiết kiệm | Tưới gốc hoặc tưới tiết kiệm | Tưới gốc hoặc tưới tiết kiệm | Tưới gốc hoặc tưới tiết kiệm | Không tưới | Tưới gốc hoặc tưới tiết kiệm |
5. Cách bố trí vườn và khoảng cách trồng tiêu xen cà phê hợp lý
Mô hình xen 1 hàng tiêu – 2 hàng cà phê được áp dụng phổ biến. Khoảng cách gợi ý: 3x6m, 3x9m hoặc 6x6m tùy điều kiện đất. Bố trí hàng tiêu xen giữa hai hàng cà phê giúp tối ưu không gian, thuận tiện chăm sóc và quản lý sâu bệnh.
6. Hướng dẫn kỹ thuật trồng tiêu xen cà phê trong vườn
- Đào hố trồng: kích thước 60x60x60cm, trộn phân chuồng hoai mục, vôi bột và phân lân để bón lót.
- Trồng cây tiêu: đặt cây con vào hố, lấp đất vừa đủ và cố định gốc.
- Che mát và chống gió: che nắng bằng lưới hoặc lá, cắm cọc chống gió giai đoạn đầu.
- Tưới nước: duy trì độ ẩm thường xuyên, tránh để cây thiếu nước.
7. Quản lý sâu bệnh trong mô hình tiêu xen cà phê
Một số bệnh thường gặp như vàng lá, thối rễ, nấm gây hại. Biện pháp phòng ngừa hiệu quả là giữ vệ sinh vườn, sử dụng chế phẩm sinh học, luân canh hợp lý. Thường xuyên kiểm tra cây để phát hiện và xử lý kịp thời.
8. Chế độ chăm sóc và bón phân cân đối cho hai cây trồng
Bón phân hữu cơ kết hợp NPK định kỳ cho cả cà phê và tiêu. Tưới nước đều, không để úng ngập. Tỉa cành định kỳ để tăng ánh sáng, hạn chế nấm bệnh và giúp cây thông thoáng, dễ quang hợp.
9. Câu hỏi thường gặp về kỹ thuật trồng tiêu xen cà phê
Có thể trồng tiêu xen cà phê ở vùng đất đỏ bazan không?
– Có. Đây là loại đất phù hợp nhất nhờ giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt.
Bao lâu sau khi trồng cà phê thì có thể trồng tiêu xen?
– Nên trồng tiêu sau khi cà phê được 2–3 năm, cây đã ổn định sinh trưởng.
Làm sao xử lý tiêu chết nhanh khi trồng xen?
– Kiểm tra đất, thoát nước, bón phân cân đối và sử dụng cây giống khỏe mạnh.
Phân bón nào phù hợp cho cả tiêu và cà phê?
– Dùng phân chuồng hoai + NPK 16-16-8 hoặc NPK 20-20-15 tùy từng giai đoạn sinh trưởng.
Kỹ thuật trồng tiêu xen cà phê là hướng đi bền vững, giúp nông hộ nâng cao thu nhập và quản lý đất hiệu quả hơn. Áp dụng đúng kỹ thuật, bạn sẽ thấy rõ lợi ích từ mô hình này qua từng mùa vụ. Đừng quên theo dõi SFARM Blog để cập nhật thêm nhiều giải pháp nông nghiệp hữu ích!
Xem thêm:
- Để Sản Xuất Hồ Tiêu Bền Vững
- Sớm ban hành quy trình sản xuất hồ tiêu bền vững tại Việt Nam
- Thu tiền tỉ từ trồng hồ tiêu sử dụng phân bón hữu cơ
- Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây cà phê cho năng suất cao
- Nên trồng giống cà phê nào? 9 giống cà phê có năng suất cao
SFARM- Đặng Gia Trang vinh hạnh là nhà cung cấp tin cậy các sản phẩm vật tư nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học của 1500 đại lý, cửa hàng trên toàn quốc. Mời quý khách liên hệ thông tin sau để đội ngũ SFARM có thể nhanh chóng hỗ trợ:
– Website: https://sfarm.vn/
– Hotline: 0902652099
– Zalo: CSKH SFARM – 0902652099
