Cách trồng nấm rơm tại nhà đang trở thành lựa chọn phổ biến nhờ chi phí thấp, dễ thực hiện và thu hoạch nhanh. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả cao, bạn cần nắm rõ kỹ thuật. SFARM sẽ hướng dẫn chi tiết để bạn trồng nấm rơm thành công.
1. Điều kiện sinh trưởng của nấm rơm
Nấm rơm sinh trưởng các khu vực nhiệt đới. Sự hình thành, phát triển tơ nấm và quả thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố:
- Nhiệt độ
- Độ ẩm
- Độ thoáng khí
- Độ pH
- Ánh sáng
1.1. Yếu tố môi trường cần thiết
- Ánh sáng: Trong giai đoạn sợi nấm sinh trưởng, ánh sáng không cần thiết. Khi bước vào quá trình hình thành, nấm trải qua 4 giai đoạn với nhu cầu ánh sáng khác nhau. Ban đầu không cần ánh sáng, giai đoạn tiếp theo chỉ cần khi hình thành quả thể, giai đoạn thứ ba cần ánh sáng nhưng che bớt trong thời gian ngắn, cuối cùng là giai đoạn cần ánh sáng đầy đủ.
- Nhiệt độ: Khoảng nhiệt độ tối ưu để nấm rơm phát triển dao động từ 30°C – 32°C. Nhiệt độ quá thấp hoặc quá cao đều ảnh hưởng tiêu cực đến sự sinh trưởng.
- Độ ẩm và nước: Trong kỳ sợi nấm đang phát triển thì cần khoảng 60% cho đến 70% lượng nước. Trong thời kỳ hình thành thể quả sẽ cần 85% cho đến 95% độ ẩm không khí và bạn cần phải tưới nước thường xuyên cho nấm.
- Độ pH: Giá trị pH lý tưởng cho nấm rơm là từ 6,5 – 7. Độ pH phù hợp giúp nấm hấp thu dưỡng chất tốt và hạn chế sự phát triển của vi khuẩn có hại. Nếu như độ pH là 8 thì nấm sẽ không thể nảy mầm được.
1.2. Khi trồng nấm rơm, người ta thường chọn vị trí có điều kiện như thế nào?
Việc lựa chọn vị trí trồng nấm rơm đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo năng suất và chất lượng nấm. Vị trí lý tưởng cần đáp ứng các tiêu chí sau:
- Khô ráo và thoáng khí: Chọn nơi khô ráo, thoáng khí nhưng không có gió lùa mạnh, giúp nấm phát triển tốt và hạn chế sự phát triển của vi khuẩn có hại.
- Tránh khu vực quá nóng: Tránh những khu vực quá nóng, dễ bị nhiễm khuẩn, để đảm bảo môi trường trồng nấm an toàn và hiệu quả.
Để đạt năng suất và chất lượng nấm rơm cao, việc kiểm soát chặt chẽ các yếu tố môi trường trên là rất quan trọng. Ngoài ra, việc chọn nguyên liệu trồng sạch, không chứa hóa chất độc hại và xử lý đúng kỹ thuật cũng góp phần đảm bảo nấm rơm an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.
2. Chuẩn bị trồng nấm rơm tại nhà
Để trồng nấm rơm thành công tại nhà, việc chuẩn bị kỹ lưỡng là rất quan trọng. Dưới đây là các bước cần thiết.
2.1. Thời gian trồng nấm rơm
Với kỹ thuật hiện nay, nấm rơm có thể trồng quanh năm. Vào giáp tết Nguyên Đán (vụ đông xuân) có nhiệt độ thấp và gió lạnh thổi mạnh, bạn cần làm rào chắn gió, bố trí mô nấm lớn thẳng góc với hướng gió và giữ ấm tốt. Mùa mưa nên có mái che hoặc lên mô cao và dày để tránh ngập úng và giảm ẩm, thoát nước tốt.
Thời điểm trồng nấm rơm thích hợp phụ thuộc vào điều kiện khí hậu của từng vùng:
- Miền Bắc: Bắt đầu trồng từ 15/4 – 15/10 dương lịch là thích hợp nhất.
- Miền Trung: Từ tháng 3 đến tháng 8.
- Miền Nam: Có thể trồng quanh năm, tuy nhiên, mùa mưa là thời điểm lý tưởng do độ ẩm cao, thuận lợi cho nấm phát triển.
2.2. Địa điểm trồng
Ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp sẽ ảnh hưởng nấm rơm phát triển, vì vậy địa điểm trồng nên là nơi râm mát như vườn cây, xung quanh nhà,… Nơi có nền khô ráo, gần nguồn nước tưới và phải thoáng mát, sạch sẽ để tránh mầm bệnh.
Việc lựa chọn địa điểm trồng ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng nấm:
- Trồng ngoài trời: Phương pháp truyền thống, tận dụng không gian tự nhiên. Ưu điểm là tiết kiệm chi phí, dễ thực hiện. Tuy nhiên, nhược điểm là khó kiểm soát các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ ẩm, dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết và sâu bệnh.
- Trồng trong nhà: Ưu điểm giúp kiểm soát tốt hơn các yếu tố môi trường, giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Tuy nhiên, nhược điểm phương pháp này đòi hỏi đầu tư ban đầu cao hơn cho cơ sở hạ tầng và thiết bị.
2.3. Nguyên liệu và giá thể trồng nấm rơm
Lựa chọn và xử lý nguyên liệu trồng đúng cách sẽ đảm bảo nấm rơm phát triển tốt và an toàn cho sức khỏe:
Nguyên liệu chính:
- Rơm rạ: Nguyên liệu phổ biến nhất. Chọn rơm khô, sạch, có màu vàng sáng, không bị mốc, không thấm nước, nhũn nát và không bị dính hóa chất, thuốc trừ sâu để đảm bảo nấm rơm tươi, sạch.
- Bã mía, lục bình, lá chuối, mùn cưa: Các nguyên liệu thay thế hoặc bổ sung, cần đảm bảo sạch, không chứa tạp chất và hóa chất độc hại.
Tiêu chí chọn rơm:
- Rơm không mục nát, không nhiễm hóa chất, đảm bảo sạch để nấm phát triển tốt và an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.
- Nên sử dụng rơm nếp để đảm bảo chất lượng tốt nhất, dùng rơm đã được cất trữ sau một mùa.
Việc chuẩn bị kỹ lưỡng về thời gian, địa điểm và vật liệu trồng sẽ tạo nền tảng vững chắc cho quá trình trồng nấm rơm tại nhà, giúp đạt được năng suất và chất lượng cao.
Nguyên liệu và giá thể trồng nấm rơm
3. Cách trồng nấm rơm
Để trồng nấm rơm hiệu quả, việc tuân thủ các bước kỹ thuật là rất quan trọng. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết.
3.1. Cách ủ rơm
Trước khi ủ rơm, cần chuẩn bị nước vôi với tỷ lệ vôi khô 4kg/1m3 nước và không nên chọn rơm bị mục nát hay rơm từ ruộng bị cháy rầy. Giai đoạn này giúp làm chín rơm, tẩy rửa chất mặn và phèn trong rơm, phân hủy các độc tố của 1 số nông dược trong quá trình canh tác lúa.
Sau khi ngâm rơm vào nước vôi 1 tiếng, thì lần lượt chất rơm theo từng khối dày 2-3 tất rồi tưới ẩm nước. Tiếp tục cho lớp rơm khác lên cho đến khi đủ chiều ngang 2m, chiều cao 1,5m và chiều dài thì tùy thuộc và lượng rơm muốn ủ. Ủ rơm trong 1 tuần rồi đảo đều rơm từ trong ra ngoài và ngược lại, có thể rải vôi bột trong lúc ủ rơm.
Lưu ý: Để tránh lớp rơm dưới đất bị hư hỏng, bạn cần đặt vỉ cây kê cao và sử dụng ống thông hơi để chín đều rơm (khoảng cách 2m/cây). Chân dậm xung quanh khối rơm, chỉ dậm sơ ở giữa và tưới nước là được. Phủ lên một lớp lá chuối hoặc nilon để giữ ẩm và nhiệt độ cho khối rơm.
Quy trình ủ rơm 10-12 ngày để tạo môi trường thích hợp cho nấm
Bước 1: Pha nước vôi
Pha nước vôi với pH khoảng 12-13 (3,5kg vôi trong 1000 lít nước).
Bước 2: Làm ướt rơm bằng nước vôi
Ngâm rơm trong nước vôi khoảng 10-15 phút để rơm ngấm đủ nước.
Bước 3: Ủ rơm
Chất đống rơm và ủ trong 5-6 ngày, đảo rơm một lần sau 2-3 ngày đầu.
Bước 4: Làm tơi rơm
Sau khi ủ, làm tơi rơm và để nguội trước khi tiến hành cấy giống.
Quá trình ủ rơm giúp loại bỏ nấm tạp, tẩy rửa chất phèn, chất mặn trong rơm rạ, đảm bảo nấm rơm sạch, an toàn cho sức khỏe.
Các phương pháp xử lý rơm để tăng tỷ lệ nấm mọc
Ủ rơm đúng kỹ thuật giúp tăng tỷ lệ nấm mọc, tạo môi trường lý tưởng cho nấm phát triển. Dưới đây là hai phương pháp xử lý rơm phổ biến:
Ủ rơm thành đống
Phương pháp này áp dụng cho cả rơm tươi và rơm khô, giúp phân hủy một phần chất hữu cơ, loại bỏ nấm tạp và tạo điều kiện thuận lợi cho nấm rơm phát triển.
Cách thực hiện:
- Chất đống rơm: Xếp rơm thành đống có chiều rộng 1,5 – 2m, chiều dài 4 – 8m. Cứ mỗi lớp rơm cao 20 – 30cm thì tưới nước đều và dậm nhẹ để rơm nén chặt.
- Che phủ: Dùng nylon, rơm khô hoặc lá chuối phủ quanh để giữ ẩm và nhiệt.
- Ủ trong 10 – 12 ngày: Trong quá trình ủ, nhiệt độ đống rơm tăng lên khoảng 60 – 70°C, giúp diệt mầm nấm dại và phân hủy chất hữu cơ. Khi đống rơm xẹp xuống còn khoảng 0,8 – 1m, có thể mang ra để trồng nấm.
Xử lý rơm bằng nước vôi trước khi ủ
Phương pháp này phù hợp với rơm khô, giúp diệt khuẩn, loại bỏ phèn và mặn trong rơm rạ.
Cách thực hiện:
Ngâm rơm trong nước vôi theo tỷ lệ 3kg vôi / 100 lít nước trong 20 – 30 phút.
Vớt ra và để ráo nước, sau đó chất đóng theo kích thước tương tự phương pháp trên.
Ủ trong 5 – 6 ngày: Trong 2 – 3 ngày đầu, đảo rơm một lần để đảm bảo độ ẩm đồng đều. Nếu rơm quá ướt, giảm che phủ; nếu rơm khô, tưới thêm nước vôi theo tỷ lệ trên.
Dấu hiệu rơm đạt chuẩn để trồng nấm rơm
- Rơm mềm, dễ tơi xốp.
- Màu vàng tươi, không bị thâm đen hay mục nát.
- Có mùi thơm đặc trưng của rơm lên men.
Áp dụng đúng kỹ thuật xử lý rơm sẽ giúp đảm bảo môi trường sạch bệnh, tối ưu điều kiện phát triển, từ đó tăng năng suất và chất lượng nấm rơm.
3.2. Cách trồng nấm rơm không cần rải meo
Phương pháp trồng nấm rơm không cần dùng meo giống truyền thống thường không được khuyến nghị, vì meo giống đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp hệ sợi nấm khỏe mạnh, đảm bảo năng suất và chất lượng nấm. Do đó, việc sử dụng meo giống chất lượng là yếu tố then chốt trong quy trình trồng nấm rơm.
Phương pháp trồng nấm rơm không cần sử dụng meo giống truyền thống có thể thực hiện bằng cách tự tạo phôi nấm tại nhà. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết và những lưu ý quan trọng để đảm bảo nấm phát triển tốt:
Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu
- Chọn rơm sạch, không mục nát, không nhiễm hóa chất.
- Chặt rơm thành đoạn nhỏ từ 10 – 15cm để dễ xử lý và đóng bịch phôi.
Bước 2: Xử lý rơm bằng nước vôi
- Ngâm rơm trong nước vôi với tỉ lệ 3kg vôi / 100 lít nước trong khoảng 90 phút.
- Vớt rơm ra, chất thành đống và dùng bạt phủ kín để giữ nhiệt, tránh vi khuẩn xâm nhập.
Bước 3: Ủ rơm tạo môi trường phát triển
- Ủ rơm trong 10 ngày, cứ 2 – 3 ngày mở bạt, đảo rơm một lần để đảm bảo độ ẩm đồng đều.
- Sau khi ủ xong, đóng rơm vào túi ni lông, ép chặt cho đến khi còn cách miệng túi 5 – 7cm.
Bước 4: Cấy meo nấm vào túi phôi
- Rải đều meo nấm lên bề mặt rơm trong túi.
- Đặt túi phôi ở nơi kín gió, ít ánh sáng, độ ẩm thích hợp trong 2 ngày để hệ sợi nấm phát triển.
Bước 5: Rạch túi phôi cho nấm mọc
- Khi chân nấm xuất hiện dày ở đáy bịch phôi, dùng dao rạch 5 – 7 đường chéo dài 3 – 4cm trên thân túi để tạo điều kiện cho nấm mọc ra.
Bước 6: Treo túi phôi và chăm sóc nấm
- Treo túi phôi lên giá, đảm bảo độ ẩm cao, ít ánh sáng, khuất gió.
- Sử dụng bình phun sương để tưới nhẹ, giữ ẩm cho nấm nhưng tránh làm ướt sũng.
- Sau 1 tháng, nấm rơm phát triển hoàn thiện và có thể thu hoạch.
Những lưu ý quan trọng để đảm bảo nấm vẫn phát triển tốt
- Kiểm soát môi trường: Đảm bảo độ ẩm, nhiệt độ và ánh sáng phù hợp để nấm phát triển tốt.
- Phòng ngừa nhiễm bệnh: Phương pháp này có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn nếu không kiểm soát tốt các yếu tố môi trường và vệ sinh.
- Kỹ thuật thực hiện: Yêu cầu người trồng có kỹ thuật cao để đảm bảo các điều kiện cần thiết cho nấm phát triển.
Phương pháp trồng nấm rơm không cần rải meo giúp tiết kiệm chi phí và tận dụng nguyên liệu sẵn có. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả cao, cần chú ý đến các yếu tố môi trường và kỹ thuật trồng.
3.3. Chọn meo giống
Chuẩn bị meo giống tốt trước khi ủ. Meo nấm đạt chuẩn phải từ 13-16 ngày tuổi và không để quá 10 ngày. Tơ nấm dày, có trắng hình lông chim và chạy thẳng, ăn kín đáy. Thường có mùi thơm nhẹ đặc trưng, nếu có mùi chua thì đã bị hỏng. Không chọn loại bị nhão, phía đáy bị ẩm ướt và túi bị nhiễm độc (có đốm nâu hoặc đen).
Tiêu chí chọn meo giống
Meo giống chất lượng quyết định đến tốc độ sinh trưởng và năng suất nấm rơm. Khi chọn meo giống, cần đảm bảo các tiêu chí sau:
- Meo giống đúng độ tuổi: Hệ sợi nấm phát triển mạnh, mọc lan kín đến đáy túi.
- Màu sắc đặc trưng: Bề mặt túi giống có các bào tử nhỏ li ti màu trắng hồng hoặc chuyển sang hồng thịt.
- Không nhiễm tạp khuẩn: Meo không có đốm màu lạ như xanh, đen, cam – dấu hiệu của nấm mốc và vi khuẩn gây hại.
- Mùi hương tự nhiên: Meo giống đạt chuẩn có mùi thơm nhẹ đặc trưng, không có mùi chua hoặc mùi lạ bất thường.
Cách làm tơi meo giống để rải đều, giúp nấm mọc nhanh
Trước khi cấy meo vào rơm, cần làm tơi meo giống để đảm bảo sợi nấm phân bố đồng đều, giúp nấm phát triển tốt hơn:
- Khử trùng tay và dụng cụ: Dùng cồn sát khuẩn tay và dụng cụ chứa giống để tránh lây nhiễm vi khuẩn.
- Xé miệng túi nilon bên ngoài: Thao tác nhẹ nhàng để tránh làm hỏng sợi nấm bên trong.
- Bẻ đôi khối meo: Dùng tay bẻ đôi phần meo trong túi, giúp meo tơi hơn.
- Tách rời các hạt giống: Nhẹ nhàng bóp để làm tơi, tránh để meo dính thành từng mảng lớn, giúp rắc đều trên mô nấm.
Việc tuân thủ quy trình ủ rơm, sử dụng meo giống chất lượng và thực hiện đúng kỹ thuật sẽ giúp nấm rơm phát triển tốt, đảm bảo năng suất và an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.
>> Xem thêm: Cách trồng đậu đũa đơn giản, trĩu quả, hữu cơ an toàn tại nhà cho gia đình. Tại đây.
4. Đóng mô và cấy giống nấm rơm
4.1. Đóng mô nấm đúng kỹ thuật
Việc tạo hình mô nấm hợp lý giúp tối ưu hóa không gian và cung cấp dinh dưỡng đều cho nấm:
Để đảm bảo mô nấm phát triển tốt, trước tiên cần chọn vị trí sạch sẽ, thoáng mát để đóng mô. Đặt khuôn vào chính giữa tấm nilon, sau đó cho rơm vào khuôn, dùng tay hoặc chân dẫm chặt để tạo thành một khối rơm chắc chắn. Khi rơm đã được nén đủ chặt, nhẹ nhàng nhấc khuôn ra, đồng thời một tay giữ chặt mô nấm để tránh làm trầy xước hoặc vỡ kết cấu.
Tiếp theo, tiến hành cấy giống nấm rơm. Giống nấm sau khi được làm tơi sẽ được cấy vào bốn góc mô hoặc rải đều ở hai đầu bên để đảm bảo nấm phát triển đồng đều. Sau khi hoàn tất, kéo tấm nilon bao bọc kín mô nấm, sau đó dùng dây nilon buộc chặt để giữ cố định. Cuối cùng, các mô nấm sau khi đóng xong sẽ được chuyển vào khu vực nuôi sợi, sắp xếp theo khoảng cách hợp lý để đảm bảo điều kiện phát triển tối ưu.
Lưu ý về kích thước và độ ẩm mô nấm:
- Kích thước mô: Chiều cao mô nấm nên dao động từ 30 – 40 cm, đường kính khoảng 50 – 60 cm để giữ ẩm tốt và giúp nấm phát triển đồng đều. Nếu mô quá lớn, không khí khó lưu thông, dễ gây tình trạng ẩm ướt, phát sinh nấm mốc.
- Độ ẩm rơm: Trước khi đóng mô, rơm cần đạt độ ẩm từ 65 – 70%. Kiểm tra bằng cách bóp nhẹ một nắm rơm, nếu thấy nước chỉ rỉ ra vài giọt là đạt yêu cầu. Nếu rơm quá khô, nấm khó phát triển, còn nếu quá ướt, mô dễ bị úng, ảnh hưởng đến năng suất.
4.2. Rắc meo giống đúng cách
Cách 1: Tiến hành sóc nhẹ cho tơi rơm rồi rải lên mặt liếp và tưới ẩm nước. Dùng tay nén dẽ rơm thành luống rộng 50cm và cao 20cm ở lớp rơm đầu tiên. Sau đó rải meo giống theo hai bên luống (cách rìa 5-7cm) và lặp lại thao tác với các lớp tiếp theo. Trải lớp rơm cuối cùng dày 4-5cm, không cần rải meo và tưới nước lên. Nén dẽ rơm và vuốt mặt ngoài luống cho gọn gàng bằng phẳng, để không làm hỏng nấm khi thu hoạch.
Cách 2: Tơi rơm đã ủ chín và trộn với phân hữu cơ (cám gạo, bột đậu,…), chuẩn bị sọt nhựa có lỗ với đường kính 50-60cm (có thể sử dụng lại nhiều lần). Cho rơm vào sọt theo từng lớp không nén quá chặt, rải meo nấm theo mỗi lớp với bán kính 25-30cm và nén nhẹ rơm quanh rổ để rơm có độ nảy. Tất cả rơm phải được cho vào đầy sọt và chất nhô cao lên (tăng diện tích bề mặt).
Tùy theo mùa để thay đổi độ dày khi đập mô sao cho phù hợp, vào mùa nóng thì ủ rơm mỏng dễ thoát nhiệt hoặc đến mùa lạnh và mưa thì tăng độ dày để giữ nhiệt, chống thấm nước.
Các bước thực hiện để meo giống bám chặt vào rơm:
- Làm tơi meo giống trước khi cấy để đảm bảo phân bố đều.
- Rắc meo giống lên bề mặt mỗi lớp rơm theo viền 2 bên, cách mép khoảng 5cm.
- Sau khi cấy giống, phủ một lớp rơm mỏng lên bề mặt mô để giữ ẩm.
Điều chỉnh nhiệt độ trong giai đoạn ủ meo:
- Duy trì nhiệt độ mô nấm trong khoảng 35-42°C, tối ưu là 38-40°C, trong 5-7 ngày để hệ sợi nấm phát triển tốt.
- Kiểm tra nhiệt độ bằng cách cắm nhiệt kế sâu vào mô nấm khoảng 10-15 cm, giữ yên 3-5 phút và đọc kết quả.
Việc thực hiện đúng kỹ thuật đóng mô và cấy giống sẽ giúp nấm rơm phát triển khỏe mạnh, đạt năng suất cao và đảm bảo chất lượng.
5. Cách trồng nấm rơm theo các phương pháp khác nhau
Để tăng tính đa dạng và phù hợp với điều kiện của từng gia đình, có thể áp dụng các phương pháp trồng nấm rơm khác nhau. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho hai phương pháp phổ biến.
5.1. Cách trồng nấm rơm trong thùng xốp
Trồng nấm rơm trong thùng xốp là phương pháp phù hợp cho không gian nhỏ hẹp, dễ kiểm soát môi trường và tiết kiệm chi phí.
Lợi ích của việc trồng trong thùng xốp:
- Tiết kiệm không gian, phù hợp với gia đình ở đô thị.
- Dễ dàng kiểm soát độ ẩm, nhiệt độ và ánh sáng.
- Hạn chế sự xâm nhập của sâu bệnh và tạp khuẩn.
Hướng dẫn từng bước
Chuẩn bị thùng xốp:
- Chọn thùng xốp có kích thước phù hợp, sạch sẽ và không bị hỏng.
- Đục vài lỗ nhỏ dưới đáy thùng để thoát nước.
Xử lý rơm:
- Ngâm rơm trong nước vôi có pH khoảng 12-13 (3,5kg vôi trong 1000 lít nước) trong 10-15 phút để diệt nấm tạp và tẩy rửa chất phèn, chất mặn.
- Vớt rơm ra và ủ trong 5-6 ngày, đảo rơm một lần sau 2-3 ngày đầu.
- Sau khi ủ, làm tơi rơm và để nguội trước khi tiến hành cấy giống.
Cấy meo giống:
- Đặt một lớp rơm đã xử lý vào thùng xốp, dày khoảng 10-15 cm.
- Rải một lớp meo giống đều lên trên lớp rơm.
- Lặp lại các lớp rơm và meo giống cho đến khi đầy thùng, lớp trên cùng là rơm.
Chăm sóc:
- Đặt thùng xốp ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và gió lùa mạnh.
- Duy trì độ ẩm bằng cách phun nước nhẹ nhàng 1-2 lần/ngày.
- Sau khoảng 10-12 ngày, nấm sẽ bắt đầu mọc và có thể thu hoạch sau 3-5 ngày tiếp theo.
5.2. Cách trồng nấm rơm trong bịch ni lông
Trồng nấm rơm trong bịch ni lông giúp dễ kiểm soát môi trường, hạn chế nhiễm khuẩn và phù hợp với quy mô nhỏ.
Quy trình trồng:
Chuẩn bị nguyên liệu:
- Rơm rạ hoặc mùn cưa (có thể sử dụng vỏ thông Sfarm) đã được xử lý tương tự như phương pháp trồng trong thùng xốp.
- Bịch ni lông kích thước 20x30cm hoặc lớn hơn, chịu nhiệt tốt.
Đóng bịch:
- Nhồi rơm đã xử lý vào bịch ni lông, mỗi lớp rơm dày khoảng 10cm, rải một lớp meo giống, lặp lại cho đến khi đầy bịch.
- Buộc chặt miệng bịch và đục vài lỗ nhỏ xung quanh để thoát khí và tạo nơi nấm mọc.
Ủ tơ:
- Đặt các bịch nấm ở nơi thoáng mát, nhiệt độ khoảng 28-32°C, độ ẩm 70-80%.
- Sau 10-12 ngày, tơ nấm sẽ lan kín bề mặt bịch.
Chăm sóc và thu hoạch:
- Khi tơ nấm đã lan kín, chuyển bịch đến nơi có ánh sáng khuếch tán, nhiệt độ 25-28°C.
- Duy trì độ ẩm bằng cách phun nước nhẹ nhàng.
- Nấm sẽ xuất hiện sau 5-7 ngày và có thể thu hoạch khi mũ nấm còn búp.
So sánh hiệu quả giữa trồng bịch và trồng mô truyền thống:
Trồng trong bịch ni lông:
- Ưu điểm: Dễ kiểm soát môi trường, hạn chế nhiễm khuẩn, phù hợp với quy mô nhỏ và không gian hẹp.
- Nhược điểm: Chi phí bịch ni lông, công đoạn chuẩn bị tốn thời gian hơn.
Trồng mô truyền thống:
- Ưu điểm: Phù hợp với quy mô lớn, tận dụng nguyên liệu sẵn có, chi phí thấp.
- Nhược điểm: Khó kiểm soát môi trường, dễ nhiễm tạp khuẩn, cần không gian rộng.
Tùy vào điều kiện và mục tiêu, người trồng có thể lựa chọn phương pháp phù hợp để đạt hiệu quả cao nhất.
6. Cách chăm sóc nấm rơm
Nấm rơm sinh trưởng và phát triển nhanh khi được chăm sóc hợp lý. Đề giúp cho việc chăm sóc nấm rơm được tốt nhất, bạn cần chuẩn bị bảng đo nhiệt độ và độ ẩm, đồng thời lắp hệ thống tưới phun sương.
3 ngày sau khi giống được cấy, nên hạn chế hoặc không tưới nước và phủ lên mô nấm 1 lớp nilon hay lưới phản quang để giữ ẩm, nhiệt đồ và tránh sáng.
Ngày thứ 4 đến ngày thứ 8, có thể thu lại lớp nilon và lưới chắn, cấp ẩm tưới đều nền, xung quanh mô nấm và phun sương từ trên xuống. Thường xuyên kiểm tra và duy trì nhiệt độ 35-38oC để nấm phát triển tốt nhất.
Ngày thứ 8 – 9, khi thấy tơ sợi bắt đầu ăn giá thể và chuyển từ màu trắng đục sang trắng trong, thì phải tưới nhiều nước hơn. Tưới ẩm đều trên bề mặt các mô nấm, lượng nước đẫm hơn bình thường.
Từ ngày thứ 13 – 14, lúc này những đầu nấm nhỏ li ti như hạt gạo đã hình thành và vẫn duy trì tưới ẩm như bình thường, nhưng chủ yếu sử dụng vòi cao để tưới, tưới ngửa vòi để không làm đứt tơ nấm.
6.1. Kỹ thuật tưới nước & kiểm soát độ ẩm
Khi nào cần tưới nước?
Tưới nước cho nấm rơm cần thực hiện từ giai đoạn ủ meo cho đến khi nấm trưởng thành. Tuy nhiên, việc tưới phải đúng thời điểm và đúng cách để tránh làm hỏng nấm.
Cách tưới nước đúng kỹ thuật:
- Trong giai đoạn ủ meo (10-12 ngày đầu), chỉ cần duy trì độ ẩm từ 70-80%, tránh tưới quá nhiều gây úng rơm.
- Khi tơ nấm lan rộng và bắt đầu hình thành quả thể, tăng tần suất tưới nhưng với lượng nước nhỏ, phun sương nhẹ để không làm dập nấm.
- Sử dụng nước sạch, không chứa clo hoặc hóa chất gây ảnh hưởng đến sự phát triển của nấm.
Cách kiểm soát độ ẩm tối ưu:
- Nếu độ ẩm quá thấp, có thể che phủ mô nấm bằng nilon hoặc rơm khô để giữ ẩm.
- Khi độ ẩm quá cao, cần tăng thông gió, hạn chế tưới nước trực tiếp lên mô nấm.
6.2. Kỹ thuật trồng nấm rơm công nghệ cao
Sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, phun sương:
Sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt cho nấm rơm giúp cung cấp độ ẩm ổn định mà không làm nấm bị tổn thương. Phương pháp công nghệ phun sương tự động giúp duy trì độ ẩm không khí, hạn chế bệnh hại nấm rơm do môi trường ẩm thấp và tránh tình trạng khô hạn, nấm bị khô đầu.
Ứng dụng nhà trồng nấm kín, kiểm soát nhiệt độ:
- Sử dụng nhà màng hoặc nhà kính để kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm cho nấm rơm ổn định quanh năm.
- Giảm nguy cơ nhiễm bệnh từ môi trường bên ngoài, tăng tỷ lệ sống của meo giống.
- Có thể kết hợp với hệ thống cảm biến đo nhiệt độ và độ ẩm cho nấm có thể tự động điều chỉnh nhiệt độ, ánh sáng, giúp tối ưu quá trình sinh trưởng của nấm.
6.3. Cách phòng ngừa bệnh và nấm mốc trong mô nấm
Các loại bệnh thường gặp trên nấm rơm:
- Nấm mốc xanh, mốc đen: Do độ ẩm quá cao, rơm không được xử lý kỹ trước khi trồng.
- Nấm bị thối nhũn: Thường do tưới nước quá nhiều hoặc vi khuẩn xâm nhập.
- Tơ nấm không phát triển: Do meo giống kém chất lượng hoặc điều kiện môi trường không phù hợp.
Biện pháp phòng trừ bệnh hại:
- Xử lý rơm kỹ trước khi trồng bằng nước vôi hoặc nhiệt độ cao để tiêu diệt mầm bệnh.
- Giữ môi trường sạch sẽ, tránh để rơm bị ẩm ướt kéo dài.
- Sử dụng chế phẩm sinh học hoặc vôi bột để hạn chế sự phát triển của nấm mốc.
- Nếu phát hiện bệnh, loại bỏ phần nấm bị hư hỏng và xử lý môi trường trồng ngay lập tức để tránh lây lan.
Với những kỹ thuật chăm sóc nấm rơm đúng cách, người trồng có thể duy trì năng suất cao và hạn chế tối đa rủi ro do môi trường hoặc bệnh hại gây ra.
7. Cách thu hoạch và bảo quản nấm rơm
Sau khi chăm sóc đúng kỹ thuật, nấm rơm sẽ phát triển nhanh chóng và đến thời điểm thu hoạch. Việc thu hoạch đúng cách không chỉ giúp nấm đạt chất lượng tốt nhất mà còn đảm bảo các đợt thu hoạch sau được duy trì ổn định.
7.1. Khi nào có thể thu hoạch nấm rơm?
Sau khi ủ rơm từ 10-14 ngày, nấm rơm bắt đầu xuất hiện và có thể tiến hành thu hoạch. Tùy theo loại meo giống và phương pháp ủ, nấm sẽ ra rộ vào ngày thứ 12-15. Sau đợt đầu, khoảng 7-8 ngày sau, nấm sẽ ra đợt tiếp theo, và quá trình thu hoạch kéo dài 3-4 ngày, kết thúc vụ trồng trong 25-30 ngày.
Thời gian thu hoạch tối ưu
Nấm rơm được thu hái 2 lần mỗi ngày để đảm bảo chất lượng tốt nhất:
- Lần 1: Vào sáng sớm trước 6 giờ, khi nấm chưa tiếp xúc nhiều với ánh nắng, giúp giữ độ tươi ngon.
- Lần 2: Vào buổi chiều, khoảng 14-15 giờ, để tận dụng tối đa sản lượng trong ngày.
Dấu hiệu nhận biết nấm rơm đạt kích thước thu hoạch
Nấm rơm phát triển theo cụm, nhiều cây dính vào nhau. Khi thu hoạch, cần chọn những cây còn búp, đầu hơi nhọn để đảm bảo chất lượng tốt nhất.
7.2. Cách thu hoạch đúng kỹ thuật
Nấm rơm chỉ cần 10-14 ngày là có thể thu hoạch. Tùy loại meo hoặc cách ủ để xác định thời gian thu hái hợp lý. Mỗi ngày thu hái 2 lần vào sáng sớm trước 6h và vào khoảng 14-15 giờ chiều.
Quả thể thường rộ vào ngày thứ 12-15 là thể thu hái. Tiếp theo đó 7-8 ngày, nấm rơm sẽ cho tiếp đợt 2 và nên được tiếp tục thu hái trong vòng 3-4 ngày, rồi kết thúc vụ rồng (25-30 ngày).
Điều kiện thuận lợi giúp nấm rơm sinh trưởng và ra quả thể liên tục. Chúng mọc thành từng cụm, nên chọn những cây còn búp và đầu hơi nhọn để thu hái. Chỉ cần xoay nhẹ cây nấm và tách ra khỏi mô và không để sót lại chân nấm, vì khi chân nấm thối rữa sẽ làm hỏng các nụ nấm kế bên và dễ gây bệnh. Khi thu hái xong thì phải đắp mô lại cẩn thận.
Trung bình 1 ngày sẽ thu được 1,5kg nấm trên 1m mô rơm. Nấm rơm nên sử dụng ngay trong 2-3 giờ và cần được bảo quản ở nhiệt độ từ 10-15°C.
Hướng dẫn nhổ nấm không ảnh hưởng đến đợt sau:
- Dùng tay xoay nhẹ cây nấm, tách ra khỏi mô rơm.
- Không để sót chân nấm trên mô, tránh tình trạng thối rữa, làm ảnh hưởng đến các nụ nấm xung quanh.
- Sau khi thu hoạch, cần đậy kỹ áo mô để duy trì độ ẩm và giúp các đợt nấm sau phát triển tốt hơn.
7.3. Cách bảo quản nấm rơm tại nhà
Cách bảo quản nấm tươi:
- Đặt nấm trong túi giấy hoặc hộp nhựa có lỗ thoáng khí, bảo quản ở nhiệt độ từ 5-10°C trong tủ lạnh.
- Không rửa nấm trước khi bảo quản, vì nước làm nấm dễ bị hỏng nhanh hơn.
- Có thể bảo quản được 3-5 ngày nếu thực hiện đúng cách.
Cách sấy khô nấm rơm để bảo quản lâu dài:
- Cắt nấm thành lát mỏng, phơi dưới nắng hoặc sấy ở nhiệt độ 50-60°C đến khi nấm khô hoàn toàn.
- Bảo quản trong túi hút chân không hoặc hộp kín, đặt ở nơi khô ráo, thoáng mát.
- Nấm khô có thể sử dụng được trong 6 tháng – 1 năm mà vẫn giữ được hương vị và dinh dưỡng.
Việc thu hoạch và bảo quản đúng cách giúp nấm rơm giữ được chất lượng tốt nhất, kéo dài thời gian sử dụng và hạn chế hư hỏng. Vai trò của nấm rất đa dạng, đặc biệt là có thể dùng để chế biến nhiều món ăn ngon, hợp khẩu vị.
8. Thiết kế nhà trồng nấm rơm tối ưu
Việc thiết kế nhà trồng nấm rơm đúng kỹ thuật giúp tạo điều kiện môi trường lý tưởng để nấm phát triển mạnh, hạn chế rủi ro do thời tiết và sâu bệnh.
8.1. Kết cấu nhà trồng nấm rơm
Hệ thống che phủ:
- Sử dụng bạt nilon, lưới che nắng hoặc nhà màng để bảo vệ nấm khỏi mưa lớn, ánh nắng trực tiếp và giữ độ ẩm ổn định.
- Tường có thể làm từ lưới chắn côn trùng, vách gỗ hoặc tấm nhựa để đảm bảo sự thông thoáng mà vẫn hạn chế sâu bệnh xâm nhập.
Độ thoáng khí:
- Nhà trồng nấm cần có cửa sổ, lỗ thông gió để điều hòa không khí, tránh tình trạng ẩm ướt kéo dài, gây nấm bệnh.
- Hướng nhà nên đón gió nhẹ, tránh khu vực có gió lùa mạnh làm khô mô nấm, ảnh hưởng đến sinh trưởng của nấm rơm.
8.2. Các thiết bị hỗ trợ trong nhà trồng nấm rơm
Hệ thống tưới nước:
- Sử dụng vòi phun sương, tưới nhỏ giọt để duy trì độ ẩm ổn định, tránh úng nước cho mô nấm.
- Không nên tưới trực tiếp lên nấm, chỉ cần duy trì độ ẩm môi trường để kích thích tốc độ phát triển của nấm rơm.
Quạt thông gió:
- Giúp điều hòa nhiệt độ, lưu thông không khí, hạn chế tình trạng nấm bị sốc nhiệt hoặc phát triển kém do thiếu oxy.
- Nên sử dụng quạt có thể điều chỉnh tốc độ, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của nấm rơm.
Hệ thống kiểm soát nhiệt độ:
- Có thể sử dụng máy đo nhiệt độ và độ ẩm để theo dõi, giúp điều chỉnh điều kiện môi trường kịp thời.
- Trong những ngày nắng nóng, có thể bổ sung quạt hơi nước hoặc phun sương để làm mát không khí.
Việc thiết kế nhà trồng nấm rơm tối ưu sẽ giúp duy trì điều kiện lý tưởng, nâng cao năng suất và chất lượng nấm, đồng thời giảm thiểu rủi ro do thời tiết và dịch bệnh.
Trồng nấm rơm không quá phức tạp nếu bạn nắm chắc kỹ thuật và chọn đúng thời điểm. Hy vọng hướng dẫn cách trồng nấm rơm trên đây sẽ giúp bạn tự tin bắt tay thực hiện. Đừng quên theo dõi SFARM Blog để cập nhật thêm nhiều kiến thức nông nghiệp hữu ích khác!
Xem thêm:
- Hướng dẫn cách trồng nấm bào ngư đơn giản, đúng kỹ thuật.
- Cách sử dụng vỏ trứng gà trồng rau hiệu quả
- Quy trình cải tạo đất trồng rau trong chậu chuẩn nhất
- Tổng hợp 24 cây kiểng lá đẹp nên có trong nhà bạn
SFARM – Đặng Gia Trang vinh hạnh là nhà cung cấp đáng tin cậy của các sản phẩm vật tư nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học của 1500 đại lý, cửa hàng trên toàn quốc. Mời quý khách liên hệ thông tin sau để đội ngũ SFARM có thể nhanh chóng hỗ trợ:
– Website: https://sfarm.vn/
– Hotline: 0902652099
– Zalo: CSKH SFARM – 0902652099
