Trong nhiều năm gần đây, việc thay đổi hướng canh tác nông nghiệp sang tôn trọng thiên nhiên luôn được quan tâm và thực hiện. Bởi việc canh tác theo hướng này sẽ mang lại nhiều hiệu quả tích cực cho môi trường và tạo tính bền vững theo thời gian. Để đạt được mục tiêu và chất lượng trong việc canh tác tôn trọng thiên nhiên, người trồng cần áp dụng tốt 4 nguyên tắc cơ bản gồm:
1/ Tính đa dạng
Rừng tự nhiên gần như không có vấn đề dịch bệnh nghiêm trọng. Nguyên nhân là do giống cây, động vật và vi sinh vật. Giả sử có khoảng 100 giống cây mọc trên một diện tích rừng tự nhiên, nhưng lại có rất ít giống trên mỗi đất nông nghiệp và chỉ có một giống cây trong nông nghiệp độc canh.
Tính đa dạng đảm bảo cho sự cân bằng sinh thái (sự ổn định), còn độc canh là một hệ sinh thái bất ổn nhất và mẫn cảm đối với những hiện tượng như bùng nổ dịch bệnh.
Bởi vậy, tăng cường tính đa dạng là một trong những điều quan trọng nhất của nông nghiệp tôn trọng thiên nhiên, nhằm đảm bảo tính ổn định của canh tác. Hơn nữa, tính đa dạng hóa nguồn thu nhập của nông trại còn giúp giảm nhẹ nguy cơ thất bát toàn bộ mùa màng. Những phương pháp canh tác đảm bảo tính đa dạng bao gồm :
- Trồng các giống khác nhau
- Lai tạo giống
- Luân canh
- Trồng cây lâu năm và cỏ ở khu vực giáp ranh
- Bảo tồn các giống vật khác loài (gia súc, cá, ong)
2/ Đất sống
Đất không chỉ có tính chất vật lý đỡ cho cây, giữ nước và chất dinh dưỡng mà còn là một vật thể sống. Trong canh tác theo phương thức nông nghiệp hóa học, người ta đã không nắm được ý nghĩa quan trọng này nên đã làm cho đất bị thoái hóa. Hiện tượng đó đã trở nên hết sức nghiêm trọng trong thực tiễn canh tác.
Vấn đề không phải nảy sinh một cách tự nhiên mà là do con người gây ra, do người nông dân chưa quan tâm đủ nhiều đến đất trồng. Để phục hồi lại đất, chúng ta cần thay đổi quan niệm về đất, đó là một vật thể sống chứ không phải là vật thể chết.
Đất sống tức là đất chứa vô vàn vi sinh vật. Hoạt động của vi sinh vật là yếu tố quyết định sức khỏe và độ phì nhiêu của đất. Như những vật thể sống, đất cũng cần được nuôi dưỡng và chăm sóc. Những điều kiện sau đây đảm bảo cho đất sống:
- Bón đất thường xuyên bằng phân hữu cơ
- Phủ đất để chống xói mòn
- Khử những yếu tố gây hại như các hóa chất dùng trong nông nghiệp
3/ Tái chu chuyển
Trong rừng tự nhiên, có một chu chuyển dinh dưỡng dựa vào đất. Mọi điều bắt nguồn từ đất và lại trở về đất. Do sự chu chuyển này, mọi thứ trong tự nhiên đều cần thiết và chúng hỗ trợ lẫn nhau. Quá trình chu chuyển này là điểm then chốt cho việc sử dụng đúng mức tài nguyên, nhưng trong thực tiễn nông nghiệp, chu chuyển luôn luôn bị rối loạn và làm nảy sinh các vấn đề.
Trong đất nông nghiệp, hầu như tất cả sản lượng sinh khối đều bị lấy đi khỏi đất sau quá trình thu hoạch. Gần như không có gì để lại hoặc trả lại, chỉ có một số loại khoáng được thêm vào qua phân hóa học, do đó độ phì nhiêu của đất bị suy giảm nghiêm trọng.
Sự phá vỡ chu trình tạo ra những vấn đề nghiêm trọng. Một là giảm độ phì do thiếu chất hữu cơ và hai là sự ô nhiễm do có quá nhiều chất hữu cơ. Các vấn đề phát sinh là do thiếu hiểu biết về chu chuyển dinh dưỡng.
Do đó, để giải quyết vấn đề, điều rất quan trọng là hiểu biết chu chuyển và suy nghĩ làm thế nào để tái lập chu chuyển trong thực tiễn nông nghiệp. Tái chu chuyển tạo ra mối quan hệ đúng đắn giữa các thành phần canh tác (cây trồng, động vật, cá, cây, gỗ,…) để có lợi cho từng thành phần.
Tái chu chuyển là điểm then chốt trong việc sử dụng hợp lý tài nguyên sẵn trên đồng ruộng và giảm bớt các đầu vào từ bên ngoài cho sản xuất nông nghiệp.
4/ Thảm thực vật nhiều tầng
Nguyên nhân là thảm thực vật nhiều tầng của rừng có thể giúp sử dụng tối đa ánh sáng mặt trời và nước mưa. Cấu trúc đất nông nghiệp thường là nằm ngang nên không thể sử dụng đúng mức các tài nguyên này.
Nếu ánh sáng mặt trời và nước mưa được tận dụng hợp lý cho đất nông nghiệp, chúng có thể đem lại nhiều lợi ích cho đất. Nếu không, chúng sẽ trở thành những nguyên nhân chính cho hạn hán và xói mòn đất.
Nhiều nắng và mưa là đặc điểm của khí hậu nhiệt đới, do đó nông nghiệp nhiệt đới rất cần trong việc xây dựng cấu trúc đất nhiều tầng. Những điểm sau đây đảm bảo cấu trúc nhiều tầng trong một trang trại:
- Trồng nhiều loại cây lâu năm trên diện tích ranh giới và những cây ưa tối
- Kết hợp tốt cây gỗ (lâu năm) và cây một năm
Sfarm.vn
*Xem thêm:
- 5 nguyên tắc cơ bản của nông nghiệp hữu cơ
- Bón vôi cải tạo đất như thế nào là hợp lý
- Các biện pháp tăng cường vi sinh vật đất trong canh tác hữu cơ
- Nguyên tắc bón phân và bảo tồn đất hiệu quả trong canh tác hữu cơ
