Bón phân qua rễ là phương pháp được ứng dụng rộng rãi nhờ khả năng cung cấp dinh dưỡng nhanh và trực tiếp cho cây. SFARM sẽ giúp bạn hiểu rõ lợi ích, thời điểm và cách bón đúng kỹ thuật để cây phát triển tối ưu.
1. Bón phân qua rễ là gì?
1.1. Khái niệm bón phân qua rễ
Bón phân qua rễ là hình thức cung cấp dinh dưỡng cho cây bằng cách hòa tan phân trong nước rồi tưới vào gốc. Phân được hấp thụ qua rễ và nuôi dưỡng toàn bộ cây. Một số loại còn bổ sung vi lượng giúp cây phát triển nhanh. Tuy nhiên, phương pháp này không thể thay thế hoàn toàn phân bón truyền thống.
1.2. Cơ sở sinh học của bón phân qua rễ
Rễ cây có khả năng hấp thụ nước và khoáng chất nhờ lông hút và cơ chế vận chuyển chủ động. Khi bón phân qua rễ, các chất dinh dưỡng hòa tan sẽ được rễ hút vào, sau đó di chuyển lên các bộ phận khác của cây. Bón đúng loại và đúng thời điểm giúp cây tăng trưởng ổn định và chống chịu tốt hơn.
1.3. Phân biệt bón phân qua rễ và bón phân qua lá
| Tiêu chí | Bón phân qua rễ | Bón phân qua lá |
| Đường hấp thu | Qua hệ thống rễ | Qua bề mặt lá |
| Loại phân sử dụng | Dạng hòa tan, bón trực tiếp vào đất | Phân bón lá chuyên dụng, phun trực tiếp |
| Hiệu quả | Dinh dưỡng lâu dài, nuôi cây toàn diện | Tác động nhanh, bổ sung vi lượng cấp tốc |
| Khả năng thay thế | Không thay thế phân bón lá | Tác động nhanh, bổ sung vi lượng cấp tốc |
| Mục đích sử dụng | Phát triển tổng thể, nuôi dưỡng bộ rễ | Kích thích sinh trưởng, hồi phục nhanh |
Việc kết hợp cả hai phương pháp giúp cây hấp thụ dinh dưỡng toàn diện, phát triển đều và nâng cao năng suất.
2. Các loại phân bón qua rễ phổ biến
2.1. Phân bón hữu cơ
Phân bón hữu cơ có nguồn gốc tự nhiên như phân chuồng, phân xanh, phân trùn quế. Khi bón phân qua rễ, loại phân này giúp cải tạo đất, tăng độ mùn và hỗ trợ hệ rễ phát triển ổn định, lâu dài.
Cây hấp thụ chậm nhưng bền vững, hạn chế sốc phân. Phân hữu cơ phù hợp với canh tác an toàn, thân thiện môi trường và góp phần duy trì đất khỏe.
2.2. Phân bón vô cơ
Phân vô cơ chứa các nguyên tố N, P, K dễ hòa tan. Khi bón phân qua rễ, cây hấp thu nhanh, phát triển đồng đều và sinh trưởng mạnh mẽ.
Loại phân này giúp bổ sung dinh dưỡng kịp thời, nâng cao hiệu quả canh tác. Tuy nhiên, cần dùng đúng liều lượng để tránh ảnh hưởng xấu đến đất và cây.
2.3. Phân vi sinh và phân bón sinh học
Phân bón vi sinh và sinh học chứa vi khuẩn có lợi hoặc chiết xuất sinh học hỗ trợ vùng rễ. Khi bón phân qua rễ, chúng kích thích rễ hoạt động mạnh và tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng.
Ngoài ra, các chủng vi sinh còn giúp bảo vệ đất, giảm thất thoát phân bón và cải thiện sức đề kháng cho cây, hướng đến nền nông nghiệp bền vững.
3. Lợi ích của việc bón phân qua rễ
3.1. Cung cấp dinh dưỡng trực tiếp cho cây
Bón phân qua rễ giúp bổ sung trực tiếp dinh dưỡng cần thiết, đặc biệt trong giai đoạn giữa vụ. Khi đó, cây cần hồi phục sau sinh trưởng và chuẩn bị cho giai đoạn tiếp theo. Phương pháp này giúp cây khỏe mạnh, tăng sức chống chịu sâu bệnh.
Trường hợp cây gặp khó khăn trong hấp thu qua lá do lạnh, ngập úng hoặc tuyến trùng, bón phân qua rễ là giải pháp tối ưu. Dinh dưỡng đến đúng nơi cần thiết, duy trì sự phát triển và đảm bảo năng suất cây trồng.
3.2. Tăng cường phát triển rễ và cải thiện đất
Phân bón qua rễ không chỉ cung cấp dinh dưỡng mà còn kích thích bộ rễ phát triển mạnh, ăn sâu và rộng. Nhờ đó, cây trồng hấp thu tốt hơn các chất trong đất. Một số loại phân hữu cơ, vi sinh còn giúp cải thiện cấu trúc đất và tăng độ phì.
3.3. Giúp cây trồng hấp thụ chất dinh dưỡng tốt hơn
Bón phân qua rễ có tác dụng nhanh, giúp cây khắc phục tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng kịp thời. Rễ hấp thu dưỡng chất hiệu quả hơn so với các bộ phận khác. Khi bón đúng lúc, cây được phục hồi nhanh chóng và phát triển mạnh mẽ.
3.4. Ổn định độ pH của đất
Một số loại phân bón qua rễ, đặc biệt là phân hữu cơ và phân sinh học, có khả năng điều hòa độ pH đất. Điều này giúp môi trường đất cân bằng, hạn chế hiện tượng chua hóa hoặc kiềm hóa, tạo điều kiện lý tưởng cho rễ phát triển.
3.5. Thúc đẩy sinh trưởng và tăng năng suất cây trồng
Bổ sung dinh dưỡng qua rễ vào các giai đoạn quan trọng như ra hoa, đậu quả giúp cây tập trung nuôi dưỡng bộ phận sinh sản. Điều này góp phần thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao chất lượng nông sản và tăng năng suất thu hoạch.
Xem thêm: Cách bón phân cho cây hiệu quả, tăng năng suất rõ rệt. Tại đây.
4. Cách bón phân qua rễ hiệu quả
4.1. Hai phương pháp bón phân qua rễ
Có hai cách bón phân qua rễ phổ biến là bón trực tiếp và bón phân hòa tan. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào loại phân, cây trồng và điều kiện đất nhằm đạt hiệu quả cao nhất.
4.1.1. Bón phân trực tiếp
Phân dạng hạt, viên hoặc bột được bón trực tiếp quanh gốc. Sau đó, kết hợp tưới nước để dưỡng chất ngấm vào đất và rễ hấp thu dần. Đây là phương pháp đơn giản, thường thấy trong sản xuất nông nghiệp truyền thống.
4.1.2. Bón phân hòa tan vào nước
Với phương pháp này, phân được hòa tan hoàn toàn trong nước trước khi tưới vào vùng rễ. Nhờ đó, dưỡng chất thẩm thấu nhanh, cây dễ hấp thụ hơn. Cách này thường dùng cho phân NPK hòa tan, phân vi lượng hoặc phân bón sinh học.
4.2. Bón phân qua rễ theo giai đoạn phát triển của cây
Để cây hấp thu tối đa dinh dưỡng, việc bón phân qua rễ cần căn cứ vào từng giai đoạn sinh trưởng. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể theo từng thời kỳ phát triển.
4.2.1. Giai đoạn cây con
Cây con có hệ rễ yếu, khả năng hấp thụ còn hạn chế nên cần bón phân qua rễ với liều lượng thấp, dùng phân dễ tiêu như humic, amino acid, hoặc phân hữu cơ dạng lỏng. Điều này giúp kích thích rễ phát triển khỏe và ổn định.
4.2.2. Giai đoạn sinh trưởng
Ở giai đoạn phát triển thân lá, cây cần nhiều đạm và lân để hình thành cành nhánh, mở rộng tán lá. Bón phân NPK có tỷ lệ đạm cao như NPK 20-20-15 hoặc bổ sung thêm canxi, magie giúp cây tăng trưởng nhanh, lá xanh dày và khỏe.
4.2.3. Giai đoạn ra hoa và kết trái
Khi cây bước vào thời kỳ ra hoa và nuôi quả, cần bón phân giàu lân và kali như NPK 6-30-30, kết hợp phân vi lượng (Bo, Zn) để tăng đậu trái, hạn chế rụng hoa. Bón phân qua rễ lúc này giúp chuyển hóa dinh dưỡng vào quả tốt hơn.
4.3. Thời điểm thích hợp để bón phân qua rễ
Bón phân qua rễ hiệu quả nhất vào sáng sớm hoặc chiều mát khi nhiệt độ thấp, cây dễ hấp thu. Tránh bón lúc trưa nắng vì dễ gây sốc rễ. Mùa mưa cần hạn chế phân dễ tan để tránh rửa trôi, mùa khô nên ưu tiên phân hữu cơ, vô cơ tan chậm.
4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả bón phân qua rễ
Hiệu quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:
- Độ ẩm đất: đất khô hạn giảm hấp thu dinh dưỡng.
- Độ pH: pH quá thấp hoặc cao đều làm giảm hiệu lực phân bón.
- Loại phân: phân dễ tiêu giúp cây hấp thu nhanh hơn.
- Tình trạng rễ: rễ khỏe giúp cây hấp thu triệt để hơn.
5. Cơ chế hấp thụ dinh dưỡng qua rễ của cây trồng
5.1. Chất dinh dưỡng di chuyển từ đất đến rễ như thế nào?
Trong đất, dinh dưỡng tồn tại ở dạng hòa tan. Rễ cây hấp thụ các chất này thông qua vùng tiếp xúc với dung dịch đất. Dinh dưỡng sẽ di chuyển dần đến rễ theo các cơ chế vật lý khác nhau như khuếch tán, dòng chảy khối lượng và sự tiếp xúc trực tiếp của rễ.
5.2. Các cơ chế vận chuyển dinh dưỡng khoáng từ đất đến rễ
5.2.1. Khuếch tán (Diffusion)
Khuếch tán là cơ chế các chất dinh dưỡng di chuyển từ nơi có nồng độ cao (ngoài vùng rễ) về nơi có nồng độ thấp (gần rễ). Khi cây hấp thụ dinh dưỡng, vùng quanh rễ bị giảm nồng độ, tạo điều kiện cho chất dinh dưỡng tiếp tục khuếch tán vào vùng rễ.
5.2.2. Dòng chảy khối lượng (Mass flow)
Dòng chảy khối lượng là quá trình các chất dinh dưỡng hòa tan trong nước di chuyển cùng dòng nước vào rễ. Khi cây thoát hơi nước qua lá, rễ sẽ hút nước mạnh hơn, kéo theo dinh dưỡng từ đất đến gần rễ. Điều này phụ thuộc vào độ ẩm đất và tốc độ thoát hơi nước.
5.2.3. Sự vận động của rễ để hút dinh dưỡng (Root interception)
Khi rễ cây phát triển, đầu rễ lan rộng vào các khe hở trong đất và tiếp xúc trực tiếp với dung dịch đất chứa dinh dưỡng. Nhờ đó, cây có thể tiếp cận và hấp thụ các khoáng chất từ những vùng đất chưa bị khai thác dinh dưỡng.
5.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ dinh dưỡng của rễ
Khả năng hấp thụ dinh dưỡng của rễ cây bị chi phối bởi nhiều yếu tố như:
- Cấu trúc đất: Đất tơi xốp giúp rễ phát triển tốt và tiếp cận nhiều vùng dinh dưỡng hơn. Đất nén chặt làm giảm khả năng rễ lan rộng và hấp thụ chất.
- Đặc tính hóa lý của đất (pH): pH đất không phù hợp sẽ cản trở rễ hấp thu khoáng chất, làm giảm hiệu quả bón phân.
- Hàm lượng đất sét cao: Làm chậm quá trình di chuyển dinh dưỡng vào dung dịch đất, khiến việc hấp thụ qua rễ kém hiệu quả.
- Độ ẩm đất thấp: Khi đất thiếu nước, rễ hút nước kém, đồng thời giảm khả năng kéo dinh dưỡng từ đất vào cây.
Nhìn chung, cây trồng hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả khi điều kiện đất, nước, pH được kiểm soát tốt. Nông dân có thể chủ động cải thiện các yếu tố này để tối ưu hiệu quả bón phân và tiết kiệm chi phí sản xuất.
6. Một số lưu ý khi bón phân qua rễ
6.1. Không bón quá nhiều để tránh ngộ độc phân bón
Việc lạm dụng phân bón có thể gây ngộ độc cho rễ cây. Khi nồng độ phân trong đất quá cao, áp suất thẩm thấu bị đảo ngược khiến rễ mất nước, teo rễ và giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng. Ngoài ra, tình trạng tích tụ muối khoáng do bón phân dư thừa còn làm đất chai cứng, ảnh hưởng đến sinh trưởng cây trồng.
Lưu ý: Chỉ bón đúng – đủ liều lượng theo khuyến cáo, không bón dồn dập. Với phân hóa học, nên pha loãng theo tỷ lệ hợp lý để tránh gây “sốc phân”.
6.2. Chọn loại phân bón phù hợp với từng loại cây
Mỗi loại cây có đặc điểm sinh trưởng khác nhau nên cần phân bón phù hợp. Ví dụ, cây ăn trái cần nhiều kali giai đoạn ra hoa – kết trái, trong khi rau ăn lá lại cần nhiều đạm ở giai đoạn phát triển lá. Nếu sử dụng sai loại phân, cây không chỉ hấp thu kém mà còn có nguy cơ chậm phát triển, giảm năng suất.
Lưu ý: Dựa vào nhu cầu dinh dưỡng của cây và giai đoạn phát triển để lựa chọn công thức N-P-K, hữu cơ hay vi sinh phù hợp.
6.3. Kết hợp với phương pháp bón phân qua lá để tối ưu hiệu quả
Bón phân qua rễ là nền tảng chính giúp cây phát triển ổn định. Tuy nhiên, trong những giai đoạn cây cần dinh dưỡng cấp tốc hoặc khi rễ gặp vấn đề (ngập úng, tuyến trùng…), việc kết hợp bón phân qua lá giúp cung cấp nhanh vi lượng và chất điều hòa sinh trưởng.
Lưu ý: Kết hợp hợp lý giữa bón rễ và bón lá giúp cây sinh trưởng toàn diện, nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón, tiết kiệm chi phí.
6.4. Cách bảo quản và sử dụng phân bón hợp lý
Phân bón sau khi mở bao cần được bảo quản kỹ trong môi trường khô ráo, tránh ánh nắng và độ ẩm cao để không bị vón cục, biến chất. Khi sử dụng, cần pha đúng nồng độ, tránh dùng nước có pH quá cao hoặc quá thấp vì có thể ảnh hưởng đến khả năng hòa tan và hấp thu dinh dưỡng của cây.
Lưu ý: Không trộn nhiều loại phân với nhau nếu không hiểu rõ tính tương thích vì có thể làm giảm hiệu lực hoặc gây phản ứng hóa học không mong muốn.
Bón phân qua rễ là phương pháp hiệu quả, giúp cây trồng hấp thụ nhanh dưỡng chất, phát triển khỏe mạnh và tăng năng suất. Qua bài viết, hy vọng bạn đã hiểu rõ lợi ích, thời điểm cũng như cách thực hiện sao cho đúng kỹ thuật. Đừng quên theo dõi SFARM Blog để cập nhật thêm nhiều kinh nghiệm trồng trọt hữu ích và thiết thực.
Xem thêm:
- Các loại phân bón cho lan và cách bón phân chuẩn kỹ thuật.
- Cách trộn giá thể trồng sen đá đúng kỹ thuật giúp cây sống lâu.
- Phân bón có tác dụng gì đối với cây trồng? Tầm quan trọng, cách bón phân hiệu quả.
- Phân bón hữu cơ vi sinh là gì? Công dụng và cách dùng hiệu quả.
SFARM – Đặng Gia Trang vinh hạnh là nhà cung cấp tin cậy các sản phẩm vật tư nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học của 1500 đại lý, cửa hàng trên toàn quốc. Mời quý khách liên hệ thông tin sau để đội ngũ SFARM có thể nhanh chóng hỗ trợ:
– Website: https://sfarm.vn/
– Hotline: 0902652099
– Zalo: CSKH SFARM – 0902652099
