Bổ sung phân bón cho hệ thống Aquaponics như phân trùn quế, vỏ trứng gà… cần nắm rõ cây trồng và cá nuôi để hiểu tình trạng, từ đó có cách điều chỉnh kịp thời mà vẫn đảm bảo nguyên tắc trong nuôi trồng mô hình Aquaponics. Cùng SFARM xem ngay bà con nhé!
Hệ thống Aquaponics là gì?
Hệ thống Aquaponics là một phương pháp kết hợp giữa nuôi trồng thủy sản và trồng cây, giúp tạo ra môi trường phát triển bền vững cho cả hai. Trong hệ thống Aquaponics, cá được nuôi trong bể và chất thải của chúng tích tụ tự nhiên trong nước.
Nước chứa nhiều chất thải sẽ được bơm từ bể cá đến các luống cây. Tại đây, vi khuẩn có lợi sẽ chuyển đổi chất thải của cá, chủ yếu là amoniac, thành nitrit và sau đó thành nitrat – đây là dạng nitơ mà cây có thể hấp thụ dễ dàng. Cây sẽ sử dụng những chất dinh dưỡng này, giúp làm sạch nước trước khi nó được tuần hoàn trở lại bể cá.
Chu trình này diễn ra liên tục, tạo ra một hệ sinh thái tự duy trì, nơi cá và cây hỗ trợ lẫn nhau để phát triển mạnh mẽ. Nhờ vậy, nhà nông không chỉ thu hoạch được cá mà còn có những loại rau sạch, an toàn cho sức khỏe.
Biểu hiện của cây trồng Aquaponics thiếu dinh dưỡng
Nhận biết các dấu hiệu thiếu hụt chất dinh dưỡng là rất quan trọng để bà con có thể chẩn đoán và giải quyết kịp thời các vấn đề trong hệ thống Aquaponics như phân bón cho hệ thống Aquaponics. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến mà bà con nên chú ý:
Vàng lá
Vàng lá là tình trạng lá chuyển sang màu vàng, là một trong những dấu hiệu dễ nhận thấy nhất cho thấy cây đang thiếu chất dinh dưỡng. Dưới đây là cách nhận biết theo từng loại thiếu hụt:
- Thiếu nitơ: Khi thiếu nitơ, lá già (ở gốc cây) sẽ chuyển sang màu vàng trong khi lá mới vẫn giữ màu xanh. Nitơ có tính di động cao, vì vậy cây sẽ chuyển nitơ từ lá già sang lá mới để duy trì sự sống.
- Thiếu sắt: Thiếu sắt thường gây ra tình trạng vàng lá giữa các gân lá. Lúc này, gân lá sẽ vẫn xanh, trong khi các vùng giữa gân chuyển sang màu vàng. Nguyên nhân là vì sắt không di chuyển trong cây, nên triệu chứng sẽ xuất hiện đầu tiên ở lá mới.
- Thiếu magiê: Tình trạng này cũng gây ra vàng lá giữa các gân, nhưng thường xảy ra ở lá già trước. Gân lá vẫn xanh, trong khi các vùng giữa chúng chuyển sang màu vàng hoặc nâu.
Phát triển còi cọc
Tình trạng cây phát triển còi cọc có thể là dấu hiệu của việc thiếu hụt một số chất dinh dưỡng, như nitơ, phốt pho và kali. Khi cây không có đủ các chất dinh dưỡng này, sự tăng trưởng sẽ bị chậm lại hoặc dừng hẳn, khiến cây trở nên nhỏ hơn và có ít lá, hoa hoặc quả hơn.
- Thiếu phốt pho: Cây thiếu phốt pho thường còi cọc và lá có thể xanh đậm hoặc tím, đặc biệt là ở phần dưới của cây. Phốt pho rất quan trọng cho quá trình truyền năng lượng và phát triển rễ, do đó, tình trạng thiếu hụt này thường dẫn đến rễ kém phát triển.
- Thiếu kali: Kali là yếu tố quan trọng cho hoạt động của enzyme và sự sống tổng thể của cây. Thiếu kali có thể khiến thân cây yếu, khả năng kháng bệnh kém và tình trạng phát triển còi cọc, thường kèm theo hiện tượng lá chuyển sang màu nâu hoặc bị cháy xém ở rìa.
Hoa, quả kém phát triển
Cây ra hoa hoặc đậu quả kém chất lượng cũng có thể là dấu hiệu cho thấy thiếu hụt chất dinh dưỡng, đặc biệt là phốt pho và kali. Những chất dinh dưỡng này cực kỳ quan trọng trong giai đoạn sinh sản của cây.
- Thiếu phốt pho: Thiếu phốt pho có thể dẫn đến hoa và quả phát triển không tốt. Hoa có thể ít hơn, nhỏ hơn hoặc không phát triển thành quả, trong khi quả phát triển có thể nhỏ hơn hoặc bị biến dạng.
- Thiếu kali: Kali rất cần thiết cho chất lượng và sự phát triển của quả. Thiếu kali có thể khiến cây đậu quả kém, kích thước quả giảm và chất lượng hương vị hoặc kết cấu không tốt. Nó cũng có thể dẫn đến tình trạng quả chín không đều hoặc rụng sớm khỏi cây.
Cách bổ sung phân bón cho hệ thống Aquaponics
Để bà con có thể chăm sóc cây trồng trong hệ thống Aquaponics một cách hiệu quả, việc cung cấp đầy đủ dinh dưỡng là rất quan trọng. Dưới đây là một số phương pháp bổ sung phân bón cho hệ thống Aquaponics hữu cơ mà bà con có thể áp dụng dễ dàng:
Phân cá (cung cấp nitơ)
Bà con có thể tận dụng phân cá từ việc nuôi cá trong hệ thống Aquaponics. Cá ăn thức ăn, thải ra phân giàu nitơ, từ đó cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng. Tuy nhiên, để đảm bảo tính hữu cơ 100%, bà con nên chọn thức ăn cho cá có nhãn Non-GMO (không biến đổi gen) hoặc được nhà sản xuất đảm bảo không chứa thành phần GMO.
Ngoài ra, bà con có thể sử dụng phân đạm cá để phun trực tiếp lên lá, giúp cây hấp thụ nhanh và mang lại hiệu quả tức thì.
Phân trùn quế
Phân trùn quế là một nguồn dinh dưỡng dồi dào và hữu cơ, rất phù hợp để làm phân bón cho hệ thống Aquaponics. Loại phân này chứa hàm lượng cao các chất dinh dưỡng thiết yếu như nitơ, phốt pho, kali, cùng với nhiều vi chất cần thiết cho sự phát triển của cây như sắt và kẽm. Điều này giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh và vượt qua các tình trạng thiếu hụt chất dinh dưỡng.
Ngoài ra, phân trùn quế còn chứa vi sinh vật có lợi, giúp phân giải chất hữu cơ và tạo điều kiện thuận lợi để cây hấp thụ dưỡng chất. Vi khuẩn có lợi trong phân giun còn hỗ trợ kiểm soát các vi sinh vật có hại, giúp bảo vệ cây trồng khỏe mạnh. Hơn nữa, phân giun chứa các hormone tự nhiên, đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích sự phát triển của cây.
Phân trùn quế có thể được sử dụng bằng cách thêm trực tiếp vào luống trồng hoặc hòa tan với nước để thêm vào hệ thống. Tuy nhiên, cần thận trọng về liều lượng để tránh gây tích tụ chất hữu cơ quá nhiều, điều này có thể ảnh hưởng đến chất lượng nước và sức khỏe của cá trong hệ thống.
Vỏ trứng (cung cấp canxi)
Canxi giúp cây phát triển bộ rễ và lá khỏe mạnh, nếu thiếu canxi, cây dễ bị xoắn lá, thối hoa, đặc biệt là những loại như bầu, bí. Bà con có thể lấy vỏ trứng hoặc vỏ sò đun sôi trong nước, sau đó tưới cho cây. Một cách khác là mua bột xương ngoài chợ, trộn với nước để cung cấp thêm phốt pho cùng canxi cho cây.
Vỏ chuối (cung cấp kali)
Vỏ chuối là nguồn kali tự nhiên rất tốt cho cây trồng. Bà con có thể phơi khô vỏ chuối, sau đó nghiền nhỏ và pha vào nước để tưới cây. Kali giúp tăng cường sự phát triển của cây, đặc biệt là trong giai đoạn ra hoa và tạo quả.
Phân trà
Phân trà là nguồn dinh dưỡng được tạo ra bằng cách ngâm phân giun hoặc phân hữu cơ khác trong nước, sau đó thêm oxy để tăng cường hoạt động của vi khuẩn. Loại phân này cung cấp một hỗn hợp cân bằng các chất dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng, bao gồm cả các chất dinh dưỡng đa lượng và vi lượng, giúp cây phát triển toàn diện hơn.
Một trong những lợi ích chính của phân trà là nó thúc đẩy sự phát triển của vi sinh vật có lợi trong luống trồng. Điều này giúp cải thiện cấu trúc đất trong các hệ thống truyền thống và tăng cường hoạt động của các vi khuẩn có lợi trong môi trường Aquaponics. Ngoài ra, phân trà có khả năng cải thiện sức khỏe rễ và giúp cây hấp thu dưỡng chất nhanh chóng, nhờ vào việc cung cấp dưỡng chất trực tiếp qua rễ và lá.
Phân trà có thể được sử dụng bằng cách phun trực tiếp lên cây hoặc thêm vào nước trong hệ thống Aquaponics. Việc sử dụng đúng liều lượng rất quan trọng để tránh làm tăng nồng độ chất dinh dưỡng quá mức, ảnh hưởng đến sự cân bằng của hệ thống và sức khỏe của cá.
Phân bón rong biển
Phân bón rong biển là một loại phân bón cho hệ thống Aquaponics, giúp cung cấp khoáng chất trung và vi lượng như N, P2O5, K2O, MgO, CaO, Fe, Mn, Zn, Cu, Bo,… giúp cây phát triển toàn diện. Phân rong biển còn có tác dụng giữ nước, khử phèn, cân bằng pH và tăng cường khả năng kháng bệnh cho cây.
Dung dịch tăng/giảm pH
Trong hệ thống Aquaponics, việc duy trì độ pH ổn định là yếu tố rất quan trọng để cây trồng và cá phát triển khỏe mạnh. Độ pH lý tưởng cho hầu hết các loại cây trồng trong hệ Aquaponics nằm trong khoảng từ 6.0 đến 7.0. Nếu độ pH vượt quá hoặc thấp hơn phạm vi này, cây có thể gặp khó khăn trong việc hấp thụ dinh dưỡng và cá cũng có thể bị ảnh hưởng.
Dung dịch tăng/giảm pH có thể dễ dàng mua tại các tiệm bán cá cảnh, giá dao động từ 10.000đ đến 100.000đ, tùy loại. Khi sử dụng, bà con nên làm theo hướng dẫn của nhà sản xuất để điều chỉnh độ pH một cách an toàn, tránh gây sốc cho hệ thống cá và cây.
Các chất dinh dưỡng cần thiết cho cây
Cây trồng cần nhiều chất dinh dưỡng khác nhau để phát triển khỏe mạnh và sinh sản tốt. Những chất dinh dưỡng này thường được chia thành hai nhóm: chất dinh dưỡng đa lượng và vi lượng, bà con cần nắm để chọn phân bón cho hệ thống Aquaponics phù hợp.
Đa lượng
- Nitơ (N): Là thành phần chính của diệp lục, giúp cây phát triển lá và thân, cho phép cây quang hợp và chuyển đổi ánh sáng mặt trời thành năng lượng.
- Lân (P): Quan trọng cho sự phát triển của rễ, giúp cây ra hoa và kết trái. Lân cũng đóng vai trò trong quá trình quang hợp và vận chuyển chất dinh dưỡng trong cây.
- Kali (K): Giúp điều chỉnh sự di chuyển của nước và chất dinh dưỡng trong tế bào thực vật. Kali tăng cường sức khỏe tổng thể của cây, bao gồm khả năng kháng bệnh và chịu đựng căng thẳng.
- Canxi (Ca): Giúp duy trì cấu trúc thành tế bào, bảo đảm tính toàn vẹn và sức mạnh của mô thực vật, đặc biệt trong giai đoạn sinh trưởng mới và ở đầu rễ.
- Magiê (Mg): Là thành phần chính của diệp lục, rất cần thiết cho quá trình quang hợp và hoạt hóa enzyme.
- Lưu huỳnh (S): Tham gia vào việc hình thành axit amin, protein và enzyme, cần thiết cho quá trình trao đổi chất và sự phát triển của thực vật.
Vi lượng
- Sắt (Fe): Cần thiết cho việc tổng hợp diệp lục và chức năng của enzyme.
- Mangan (Mn): Có vai trò trong quá trình quang hợp, hô hấp và đồng hóa nitơ.
- Bo (B): Cần thiết cho sự hình thành thành tế bào và chức năng màng.
- Đồng (Cu): Tham gia vào quá trình quang hợp, hoạt động của enzyme và tổng hợp lignin.
- Kẽm (Zn): Quan trọng cho sản xuất hormone, chức năng của enzyme và tổng hợp protein.
Mặc dù tất cả các chất dinh dưỡng này đều cần thiết, nhưng nitơ, lân và kali (được gọi chung là NPK) là những chất quan trọng nhất cho sự phát triển của cây trồng và thường được yêu cầu với số lượng lớn nhất. Bà con hãy chú ý cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng này để cây luôn xanh tốt và cho năng suất cao nhé!
Các giai đoạn cây trồng Aquaponics dễ thiếu dinh dưỡng
Trong hệ thống Aquaponics, mặc dù thường đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng của hầu hết các loại cây trồng, vẫn có những trường hợp mà mức dinh dưỡng có thể không đủ. Bà con hãy lưu ý một số tình huống sau:
Hệ thống mới được thiết lập
Trong vài tuần hoặc vài tháng đầu tiên, mức nitrat và các chất dinh dưỡng thiết yếu có thể không đủ cho sự phát triển tối ưu của cây. Giai đoạn này được gọi là “giai đoạn chu kỳ”, khi hệ thống vẫn đang ổn định và chưa đạt được cân bằng hoàn hảo giữa sản xuất chất thải của cá và chuyển đổi chất dinh dưỡng.
Giải pháp: Cây có thể biểu hiện dấu hiệu thiếu hụt chất dinh dưỡng, đặc biệt là các loại cây phát triển nhanh. Bà con có thể bổ sung tạm thời bằng phân hữu cơ hoặc khoáng chất như sắt hoặc kali để hỗ trợ sức khỏe cho cây trong giai đoạn này.
Mật độ thả cá thấp
Mật độ cá thấp dẫn đến sản xuất ít amoniac, làm giảm mức nitrat và các chất dinh dưỡng khác trong nước, có thể gây chậm phát triển và ảnh hưởng đến sức khỏe của cây.
Để khắc phục tình trạng này, bà con có thể tăng mật độ thả cá hoặc bổ sung thêm chất dinh dưỡng cho hệ thống. Một lựa chọn khác là điều chỉnh loại cây trồng, tập trung vào các loại cây cần ít dinh dưỡng hơn hoặc có khả năng phát triển tốt trong điều kiện dinh dưỡng hạn chế.
Cây có nhu cầu dinh dưỡng cao
Một số loại cây, như cà chua, ớt, dưa chuột và cây ăn quả, có nhu cầu dinh dưỡng cao hơn so với những loại khác. Những cây này thường cần nhiều nitơ, phốt pho, kali và các vi chất dinh dưỡng hơn so với mức cung cấp từ chất thải của cá.
Trong trường hợp này, bà con có thể bổ sung có mục tiêu các chất dinh dưỡng cụ thể, như kali cho cây ăn quả hoặc sắt cho cây lá xanh. Sử dụng các chất bổ sung hữu cơ hoặc phân bón tương thích với Aquaponics sẽ giúp duy trì sự cân bằng sinh thái của hệ thống và đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho cây trồng.
Các chất thường để bổ sung cho hệ thống Aquaponics
Trong hệ thống Aquaponics, việc bổ sung dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng giúp cân bằng môi trường nuôi trồng và đảm bảo cây trồng phát triển khỏe mạnh. Dưới đây là các chất bổ sung phổ biến và cách sử dụng chúng:
Sắt
- Vai trò: Sắt rất cần thiết cho quá trình tổng hợp diệp lục và trao đổi chất của cây. Hệ thống Aquaponics thường thiếu sắt, đặc biệt khi độ pH cao.
- Triệu chứng thiếu sắt: Lá mới bị vàng giữa các gân, trong khi gân lá vẫn giữ màu xanh.
- Bổ sung: Sử dụng sắt chelate (như Ferric EDTA hoặc Ferric DTPA) vì dạng này hòa tan tốt và dễ hấp thu hơn ở độ pH cao.
- Ứng dụng: Thêm sắt chelate trực tiếp vào nước trong bể cá hoặc luống cây. Theo dõi nồng độ sắt thường xuyên để tránh thừa.
Canxi
- Vai trò: Canxi giúp duy trì cấu trúc thành tế bào và phát triển rễ, đặc biệt quan trọng đối với các loại cây ăn quả.
- Triệu chứng thiếu canxi: Phần lá non bị biến dạng, còi cọc, hoặc lá bị quăn; hiện tượng thối đầu hoa ở cây như cà chua, ớt.
- Bổ sung: Canxi cacbonat (vôi), canxi sunfat (thạch cao), hoặc canxi clorua. Mỗi loại có ảnh hưởng khác nhau đến độ pH:
- Canxi cacbonat: Tăng pH, phù hợp với hệ thống có nước có tính axit.
- Thạch cao: Bổ sung canxi mà không ảnh hưởng đến pH.
- Canxi clorua: Dễ hòa tan, tác dụng nhanh nhưng cần thận trọng do hàm lượng clorua có thể gây hại.
- Ứng dụng: Thêm vào hệ thống nước hoặc trực tiếp vào luống cây tùy theo yêu cầu của hệ thống và loại cây trồng.
Kali
- Vai trò: Kali giúp điều hòa nước, kích hoạt enzyme và quan trọng cho cây ra hoa, đậu quả. Thiếu kali có thể làm giảm chất lượng và năng suất quả.
- Triệu chứng thiếu kali: Lá chuyển màu nâu ở rìa, thân yếu, đậu quả kém hoặc quả nhỏ, chất lượng kém.
- Bổ sung: Kali sunfat (K₂SO₄) là lựa chọn tốt trong Aquaponics vì nó cung cấp kali mà không thêm nitơ. Kali nitrat (KNO₃) cũng có thể được sử dụng nhưng cần chú ý vì nó cung cấp cả nitơ.
- Ứng dụng: Thêm kali trực tiếp vào luống trồng hoặc nước, và điều chỉnh liều lượng cẩn thận để tránh gây mất cân bằng dinh dưỡng.
Cách bổ sung phân bón cho hệ thống Aquaponics an toàn
Việc sử dụng chất dinh dưỡng, phân bón cho hệ thống Aquaponics đòi hỏi sự cẩn trọng và cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo không gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của cá và sự ổn định của toàn bộ hệ thống. Sau đây là các hướng dẫn chi tiết giúp bạn tối ưu việc bổ sung dinh dưỡng cho cây trồng một cách an toàn:
- Bắt đầu với liều lượng thấp: Khi thêm phân bón hoặc chất bổ sung, hãy sử dụng liều lượng thấp nhất có thể và tăng dần nếu cần. Điều này giúp hạn chế sự thay đổi đột ngột trong thành phần nước, tránh gây sốc cho cá và hệ thống.
- Sử dụng sản phẩm phù hợp cho Aquaponics: Chọn các sản phẩm dinh dưỡng được ghi rõ là dành cho hệ Aquaponics hoặc thủy canh. Những sản phẩm này đã được kiểm chứng an toàn cho môi trường nước và không chứa chất phụ gia hoặc kim loại nặng gây hại.
- Theo dõi chất lượng nước thường xuyên: Kiểm tra định kỳ các thông số nước như pH, amoniac, nitrit, nitrat và các chất dinh dưỡng quan trọng (sắt, canxi). Điều này giúp bạn theo dõi tác động của các chất bổ sung và đảm bảo duy trì chất lượng nước ở mức an toàn cho cả cá và cây.
- Tránh bổ sung dinh dưỡng quá mức: Bổ sung quá nhiều dinh dưỡng có thể làm mất cân bằng, gây tích tụ độc tố hoặc căng thẳng cho cá. Đảm bảo tuân thủ liều lượng khuyến cáo và xem xét tác động tổng hợp của nhiều loại chất bổ sung nếu sử dụng cùng lúc (ví dụ: canxi và kali).
- Điều chỉnh pH cẩn thận: Các chất bổ sung có thể ảnh hưởng đến pH của hệ thống. Ví dụ, canxi cacbonat làm tăng pH, còn kali nitrat có thể giảm pH. Hãy điều chỉnh từ từ và theo dõi kỹ độ pH để tránh những thay đổi đột ngột gây hại cho cá và hệ vi sinh.
- Ưu tiên sử dụng các chất bổ sung hữu cơ: Các chất bổ sung hữu cơ thường an toàn hơn cho cá và hệ sinh thái tổng thể vì chúng phân hủy chậm và ít có khả năng gây tăng đột biến nồng độ dinh dưỡng. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý rằng chất hữu cơ cũng có thể làm tăng lượng chất thải, đòi hỏi thêm lọc hoặc xử lý.
- Quan sát sức khỏe cá và cây: Sau khi thêm chất bổ sung, hãy quan sát hành vi của cá và sự phát triển của cây. Các dấu hiệu căng thẳng ở cá (như bơi bất thường, thở gấp hoặc nằm lờ đờ) có thể báo hiệu vấn đề liên quan đến chất lượng nước.
- Xem xét thiết kế hệ thống: Với các hệ thống lớn hoặc phức tạp, việc bổ sung dinh dưỡng theo từng giai đoạn hoặc khu vực cụ thể (chẳng hạn như luống trồng) có thể giúp kiểm soát tốt hơn sự phân bổ và hạn chế tác động đến nước.
Trên đây, SFARM Blog đã cung cấp thông tin về cách phân bón cho hệ thống Aquaponics đúng chuẩn khi cây trồng, cá nuôi có những biểu hiện bất thường. Chúc bà con thành công khi áp dụng mô hình Aquaponics nhé!
Xem thêm:
- Hướng dẫn làm hệ thống Aquaponics trồng rau nuôi cá tại nhà từ A-Z
- Phát triển vườn rau gia đình với mô hình Aquaponics
- Viên đất nung sử dụng trong hệ thống Aquaponics
- Viên đất nung SFARM phù hợp trồng cây gì?
- Hướng dẫn cách xử lý đất trước khi trồng rau sạch
SFARM – Đặng Gia Trang vinh hạnh là nhà cung cấp tin cậy các sản phẩm vật tư nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học của hơn 1500 đại lý, cửa hàng trên toàn quốc. Mời quý Khách hàng liên hệ thông tin sau để đội ngũ SFARM có thể nhanh chóng hỗ trợ:
– Website: https://sfarm.vn/
– Hotline: 0902652099
– Zalo: CSKH SFARM – 0902652099
