Mô hình vườn ao chuồng là xu hướng phát triển tất yếu cho việc thúc đẩy sự phát triển hiệu quả, bền vững của nông nghiệp nông thôn. Bởi những lợi ích mà mô hình VAC mang lại là cực kỳ lớn, chẳng hạn như tiết kiệm chi phí đầu tư và bảo vệ môi trường nhưng hiệu quả kinh tế rất cao. Cùng xem ngay bài viết của Đặng Gia Trang để hiểu hơn về mô hình VAC cũng như lợi ích mà mô hình mang lại nhé!
1/ Mô hình vườn ao chuồng (VAC) là gì?
Vườn ao chuồng (VAC) là hình thức canh tác nông nghiệp kết hợp giữa trồng trọt, chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản. Trong một môi trường với sự tác động qua lại giữa các hình thức trên tạo nên một hệ thống khép kín. Các thành phần trong mô hình này hỗ trợ sự phát triển lẫn nhau, thành phần này sẽ cung cấp một phần đầu vào cho thành phần kia phát triển. Đây chính là một ứng dụng nguyên lý quan trọng trong canh tác nông nghiệp bền vững.
2/ Các thành phần của mô hình vườn ao chuồng
2.1 Vườn
Trong vườn bố trí cơ cấu cây trồng thích hợp để tận dụng đất đai, năng lượng mặt trời và đáp ứng yêu cầu tiêu thụ. Thường có một hay hai loại cây chính trồng xen với nhiều loại cây khác có những yêu cầu về điều kiện sinh thái khác nhau: Tầng trên là cây ưa ánh sáng, tầng dưới là cây chịu bóng. Ví dụ như trồng cam quýt tầng trên còn tầng dưới là rau ngót. Hoặc khi cây lưu niên chưa khép tán thì trồng rau đậu, khi cây khép tán trồng cây chịu bóng râm.
Góc vườn cạnh bể chứa nước, trồng một vài luống rau cải, xà lách, đậu cô ve, một số rau gia vị như tía tô, rau thơm, ớt … và một số cây thuốc thông thường. Nếu có khu vườn nhân giống nên đặt gần ao để tiện nước tưới.
2.2 Ao
Bố trí ao sâu khoảng 1,5 – 2 m bờ cao đắp kỹ chống rò rỉ (nếu có điều kiện có thể vỉa gạch). Nên thiết kế hệ thống dẫn nước và tiêu nước. Xung quanh bờ ao có thể trồng chanh, dưới thấp trồng khoai nước; không gian được tận dụng bằng các giàn bầu, bí, mướp. Tùy diện tích ao và điều kiện thức ăn mà xác định cơ cấu các loại cá nuôi thích hợp. Một phần mặt ao thả bèo hoặc rau muống để nước ao đỡ bị nóng trong mùa hè và lạnh về mùa đông; bè rau bèo con dùng làm chỗ trú cho cá.
2.3 Chuồng
Nuôi gia súc, gia cầm: nên đặt cạnh bếp hay nhà kho vào cạnh ao.
Chuồng lợn gia đình nếu nuôi ít lợn nên làm hai bậc; bậc cao cho lợn ăn và nằm, bậc thấp để chứa phân. Chuồng gà có thể đặt ở phía trên chuồng lợn có ô riêng để nuôi gà thịt và có ô riêng để nuôi gà đẻ. Cạnh chuồng phải có nền ủ phân và hố chứa nước phế thải. Nên ủ phân và hố ủ phân phải che chắn kỹ càng.
3/ Đặc điểm của mô hình Vườn Ao Chuồng (VAC)
3.1 Hệ thống VAC là một hệ thống khép kín
Các thành phần trong hệ thống vườn ao chuồng có mối liên hệ mật thiết với nhau. Thông thường, trong hệ thống VAC, ao cá sử dụng phân (do gia súc, gia cầm thải ra) làm nguồn thức ăn cho các loài cá nuôi trong ao, ngoài ra phân còn được sử dụng để bón vườn; ao cung cấp nước phục vụ tưới tiêu, đất bùn (khi vét cải tạo ao) bổ sung đất tốt cho toàn bộ cây trong vườn; còn vườn cung cấp rau phục vụ chăn nuôi.
3.2 Tạo nên hệ sinh thái bền vững
Trong hệ sinh thái VAC cần thực hiện kỹ thuật thâm canh sinh học, sử dụng phân bón hữu cơ và phân vi sinh, hạn chế đến mức tối đa hóa chất. Tuy không dùng phân hóa học nhưng VAC vẫn đạt hiệu quả kinh tế cao vì đã sử dụng được hợp lý nhất năng lượng mặt trời đất đai và mặt nước và cả các chất thải, đầu tư không nhiều (vì không phải mua nhiều phân hóa học, thuốc trừ sâu đắt tiền) mà đem lại thu hoạch cao.
Trong vườn trồng cây theo nhiều tầng, trồng xen, trồng gối, cho cây leo lên giàn, dưới ao nuôi nhiều cá theo các tầng lớp khác nhau, sử dụng đến mức tối đa nguồn nước, ánh sáng mặt trời, chất phì trong đất.
3.3 Giảm thiểu được tác động đối với môi trường
Nitơ trong phân và nước tiểu bị vi khuẩn phân giải cho ra khí amoniac, trong điều kiện hiếu khí, amoniac biến thành nitrat trong điều kiện yếm khí tạo ra các hợp chất Nitơ bay lên tầng khí quyển, gây ra hiệu ứng nhà kính. Biện pháp gắn chăn nuôi với hệ thống vường ao chuồng là một biện pháp giảm thiểu hiệu ứng nhà kính dễ áp dụng và mang lại hiệu quả về mặt kinh tế nhất.
Trong hệ thống vườn ao chuồng phân và nước tiểu của các vật nuôi được sử dụng để bón cho cây trồng và một phần cho cá do đó nitơ trong phân sẽ được cây trồng hấp thu và tổng hợp lên các thành phần của cây trồng, tiếp đó vật nuôi lại sử dụng cây trồng để tổng hợp các thành phần của cơ thể. Như vậy, nitơ sẽ được luân chuyển trong một hệ thống khép kín từ cơ thể thực vật (cây trồng) sang cơ thể động vật (vật nuôi) và ngược lại, chính điều này đã hạn chế được việc thải nitơ ra ngoài môi gây ô nhiễm môi trường.
4/ Một số biến thể của mô hình vườn ao chuồng
4.1 Mô hình Vườn – Ao – Chuồng – Ruộng
VACR là mô hình kinh tế trang trại kết hợp nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản với trồng lúa nước và cây ăn trái, thường được áp dụng sản xuất ở các tỉnh miền Tây và đồng bằng sông Cửu Long.
Gia đình ông Trần Văn Được, trú tại xã Vĩnh Bình, huyện Hòa Bình, tỉnh Bạc Liêu thu nhập hơn 200 triệu đồng/năm cho việc bán lúa, 35 triệu đồng/năm chỉ việc bán trái cây, riêng nuôi đàn heo và cá cho ông thu nhập gần 15 triệu đồng.
4.2 Mô hình trang trại Vườn – Ao – Chuồng – Rừng
Mô hình vườn ao chuồng rừng được rất nhiều nông dân các tỉnh vùng rừng núi áp dụng cho sản xuất nông nghiệp. Chính VACR đã giúp nhiều người dân vùng núi thoát khỏi cảnh nghèo đói trong nhiều năm nay.
Anh Trần Trung Nam, một đoàn viên thanh niên của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái đã thành công trong việc áp dụng mô hình vườn ao chuồng rừng bằng việc nuôi gà thương phẩm với lợn rừng và cá. Ngoài ra anh còn trồng các loại cây như quế, keo,…vừa giúp tăng thu nhập cho gia đình và vừa góp phần phủ xanh đất trống, đồi trọc. Mỗi năm anh thu về cho mình gần 200 triệu đồng,không bao gồm chi phí.
4.3 Mô hình Vườn – Ao – Hồ
Nguyễn Lê Ngọc Chinh, một thanh niên đến từ, huyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh đã cải tiến mô hình trang trại hiệu quả mô hình vườn ao chuồng trở thành mô hình trang trại Vườn – Ao – Hồ.
Vốn khởi nghiệp chỉ vỏn vẹn từ 120 triệu đồng, Chinh đã tiến hành mua đất để đào ao nuôi cá lóc, xây hồ nuôi ba ba và trồng cây dừa xiêm trên bờ ao. Mô hình kinh tế này đã mang lại cho chàng trai doanh thu hơn 1,2 tỉ đồng/năm.
Với những đặc điểm của mô hình vườn ao chuồng, có thể thấy đây là một mô hình khép kín bao gồm các thành phần có tác động qua lại lẫn nhau. Từ sự tương tác giữa vườn, ao, chuồng hỗ trợ sự tồn tại của từng thành phần và đem lại hiệu quả cao cho mô hình. Bên cạnh đó, những đặc điểm của mô hình này đã thể hiện vai trò quan trọng trong sự phát triển của một nền nông nghiệp bền vững, với một hệ sinh thái đa dạng và đảm bảo sức khỏe của môi trường.
*Xem thêm:
- Phát triển nông nghiệp bền vững nhờ áp dụng công nghệ cao vào sản xuất
- Các chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững trên thế giới
- Chính sách phát triển nông nghiệp bền vững tại Việt Nam
- Phát triển hệ sinh thái nông nghiệp một cách bền vững
