Cách sử dụng phân bón hóa học đúng chuẩn giúp cây hấp thụ tối đa dinh dưỡng, tránh lãng phí và gây hại môi trường. SFARM chia sẻ hướng dẫn chi tiết để bạn bón phân khoa học, an toàn và hiệu quả ngay tại vườn.
1. Phân bón hóa học là gì?
1.1. Định nghĩa và thành phần chính
Phân bón hóa học (hay còn gọi là phân vô cơ) là loại phân được sản xuất công nghiệp từ khoáng chất tự nhiên hoặc hợp chất hóa học, tồn tại dưới dạng muối khoáng.
Phân bón hóa học cung cấp nhiều dưỡng chất thiết yếu như: nitơ (N), phốt pho (P), kali (K), đồng (Cu), kẽm (Zn), bo (B), canxi (Ca), magie (Mg),…
Dựa vào thành phần chính, phân bón hóa học được chia thành ba nhóm chính là: phân đạm, phân lân và phân kali. Ngoài ra, còn có các dạng khác như phân hỗn hợp, phân phức hợp và phân vi lượng.
1.2.1. Phân đạm (N)
Phân đạm bổ sung nitơ – dưỡng chất thiết yếu giúp cây phát triển thân lá mạnh mẽ, thúc đẩy sinh trưởng, đặc biệt quan trọng ở giai đoạn đầu.
Tác dụng:
- Giúp cây xanh tốt, tăng trưởng nhanh.
- Hỗ trợ tổng hợp protein, diệp lục, enzyme.
- Cần thiết trong giai đoạn cây con và phát triển thân lá.
Ví dụ phổ biến:
- Ure (46% N): Dễ tan, hiệu quả nhanh, dùng rất phổ biến.
- Amoni sunfat (SA – 21% N): Phù hợp đất kiềm, giúp giảm độ pH.
Sản phẩm tham khảo:
- Phân bón lá Đạm Cá Úc Multi Fulvimax Plus – hỗ trợ phát triển toàn thân và lá nhanh chóng.
- Nên chia nhỏ liều lượng, bón nhiều lần để hạn chế mất đạm do bay hơi hoặc rửa trôi.
1.2.2. Phân lân (P)
Phân lân cung cấp phốt pho, giúp cây phát triển rễ mạnh, hình thành hoa, trái và tăng sức đề kháng.
Tác dụng:
- Kích thích bộ rễ phát triển hiệu quả.
- Giúp cây ra hoa sớm, đậu trái tốt.
- Nâng cao khả năng kháng bệnh, chống rét.
Các loại phổ biến:
- Supe lân (16–20% P₂O₅): Dễ tan, cây hấp thu nhanh.
- Lân nung chảy (15–18% P₂O₅): Tan chậm, phù hợp đất chua.
Sản phẩm tham khảo:
- Abc Biosoil Tricho – Bacillus Azotobacter: Cung cấp vi sinh vật có lợi, giúp phát triển rễ và cải tạo đất.
- Nên bón lót phân lân trước khi trồng để cây hấp thu tốt hơn.
1.2.3. Phân kali (K)
Phân kali cung cấp kali – nguyên tố giúp cây cứng cáp, nâng cao chất lượng nông sản và tăng sức chống chịu.
Tác dụng:
- Thúc đẩy tổng hợp tinh bột, đường.
- Tăng độ cứng thân, hạn chế sâu bệnh và đổ ngã.
- Cải thiện vị ngọt, hương thơm cho trái.
Các loại phổ biến:
- Kali clorua (KCl – 50–60% K₂O): Phù hợp nhiều cây trồng, nhưng dùng nhiều dễ gây mặn đất.
- Kali sunfat (K₂SO₄ – 50% K₂O): Ít clo, thích hợp cây nhạy cảm như cà phê, chè, thuốc lá.
Sản phẩm tham khảo:
- Kali coban 5 5 45: Tăng sức đề kháng, giúp cây chống chịu thời tiết khắc nghiệt.
- Kali còn hỗ trợ hấp thu nước hiệu quả, nhất là trong mùa khô.
1.2.4. Phân NPK (Nitơ – Phốt pho – Kali)
Phân NPK là dạng tổng hợp cung cấp đầy đủ ba dưỡng chất đa lượng cần thiết cho cây.
Tác dụng:
- Giúp cây phát triển toàn diện nhờ cân bằng dinh dưỡng.
- Phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng khác nhau như phát triển, ra hoa, đậu quả.
Các loại phổ biến:
- NPK 16 16 8: Dùng cho giai đoạn cây phát triển thân lá.
- NPK 20 20 15, 15 15 15, 5 5 5,… tùy vào từng nhu cầu và thời kỳ sinh trưởng.
Sản phẩm tham khảo:
- Foska 75 NPK 5 55 15: Thích hợp giai đoạn cây ra hoa, giúp tăng tỉ lệ đậu trái và chất lượng nông sản.
- Cần đọc kỹ hướng dẫn trên bao bì để chọn đúng tỷ lệ NPK phù hợp với cây trồng.
2. Lợi ích khi sử dụng phân bón hóa học hợp lý
2.1. Tăng năng suất cây trồng
Cách sử dụng phân bón hóa học đúng thời điểm giúp cây sinh trưởng nhanh, thân lá phát triển tốt, thúc đẩy quang hợp và trao đổi chất. Nhờ đó, năng suất và chất lượng nông sản được cải thiện rõ rệt.
Phân bón hóa học cho hiệu quả nhanh hơn phân hữu cơ, giúp cây rút ngắn thời gian sinh trưởng. Việc bón đúng loại phân theo từng giai đoạn còn giúp tăng tỉ lệ đậu quả và cải thiện hương vị, màu sắc, trọng lượng nông sản.
2.2. Cải thiện độ phì nhiêu của đất
Bón phân hóa học hợp lý giúp bổ sung kịp thời các dưỡng chất còn thiếu trong đất, từ đó duy trì độ màu mỡ và ổn định môi trường sống cho cây.
Một số loại phân còn chứa nguyên tố vi lượng như magie, sắt, lưu huỳnh… có lợi cho hệ vi sinh vật đất. Kết hợp luân phiên với phân hữu cơ giúp đất tơi xốp, hạn chế hiện tượng chai đất.
2.3. Kích thích cây ra rễ, ra hoa, đậu trái
Mỗi loại phân bón hóa học có vai trò riêng: phân lân hỗ trợ phát triển bộ rễ, phân đạm thúc đẩy lá và thân, phân kali tăng tỉ lệ đậu quả và chất lượng nông sản.
Cách sử dụng phân bón hóa học phù hợp theo từng giai đoạn sinh trưởng sẽ đồng bộ kích thích cây phát triển toàn diện, từ ra hoa đến đậu trái, góp phần tăng năng suất ổn định.
2.4. Tiết kiệm thời gian và chi phí sản xuất
Phân hóa học dễ tan, cây hấp thu nhanh nên giúp giảm công chăm sóc và số lần bón. Nông dân tiết kiệm được thời gian, nhân công và chi phí.
Khi biết cách sử dụng phân bón hóa học đúng loại, đúng lượng, đúng lúc, người trồng tránh lãng phí, giảm thất thoát và hạn chế ảnh hưởng xấu đến đất và môi trường.
3. Tác động của việc sử dụng phân bón hóa học đến môi trường
Phân bón hóa học cho hiệu quả nhanh, nhưng nếu dùng sai cách hoặc quá liều sẽ gây hại lâu dài. Đất, nước, không khí, hệ sinh thái và cả sức khỏe con người đều có thể bị ảnh hưởng tiêu cực nếu sử dụng không hợp lý.
3.1. Ô nhiễm nguồn nước
Phân đạm và các hợp chất chứa nitrat rất dễ tan trong nước. Khi bón quá mức, chúng dễ bị rửa trôi xuống kênh mương, ao hồ hoặc ngấm sâu vào nguồn nước ngầm, gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Hàm lượng nitrat cao khiến môi trường nước bị phú dưỡng, tạo điều kiện cho tảo phát triển dày đặc, làm giảm lượng oxy hòa tan và gây hại cho sinh vật thủy sinh.
Nguồn nước bị nhiễm nitrat ((NO₃⁻), nitrit ( (NO₂⁻) còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Trẻ nhỏ đặc biệt dễ bị hội chứng máu xanh do uống nước chứa nitrat vượt mức cho phép.
3.2. Làm giảm độ màu mỡ của đất
Việc lạm dụng phân bón hóa học khiến vi sinh vật có lợi trong đất suy giảm. Đất dần mất đi khả năng phân hủy chất hữu cơ, gây mất cân bằng sinh học và giảm độ phì nhiêu tự nhiên.
Một số loại phân như đạm và kali có thể làm đất bị chua, giảm pH và khiến kết cấu đất trở nên chai cứng. Khả năng giữ nước và trao đổi chất dinh dưỡng trong đất cũng giảm theo thời gian.
Phân hóa học thường không bổ sung chất mùn hay vi lượng cần thiết. Nếu chỉ sử dụng loại phân này trong thời gian dài, đất dễ bị bạc màu, thoái hóa nhanh và khó phục hồi.
3.3. Ảnh hưởng đến hệ sinh thái và sức khỏe con người
Việc bón phân sai cách có thể làm mất cân bằng hệ sinh thái đất. Nhiều vi sinh vật có lợi bị tiêu diệt, gây ảnh hưởng đến đa dạng sinh học và hệ vi sinh trong nông nghiệp.
Một số khí phát sinh từ phân đạm như amoniac hay nitrous oxide còn gây ô nhiễm không khí. Chúng góp phần tạo hiệu ứng nhà kính, ảnh hưởng xấu đến môi trường sống chung.
Dư lượng nitrat, nitrit trong đất và nước cũng có thể tích tụ vào thực phẩm. Nếu người dùng ăn phải nông sản tồn dư phân bón hóa học, lâu dài có thể bị ngộ độc, rối loạn chuyển hóa hoặc mắc bệnh nghiêm trọng.
4. Cách sử dụng phân bón hóa học đúng cách
Việc bón phân hóa học tuy giúp cây trồng sinh trưởng nhanh, nhưng nếu không đúng cách sẽ gây lãng phí, giảm hiệu quả và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đất, nước, cây trồng và sức khỏe người dùng. Do đó, việc hiểu rõ cách sử dụng phân bón hóa học đúng cách là rất cần thiết.
4.1. Sử dụng phân bón hóa học cần đảm bảo mấy nguyên tắc?
Việc sử dụng phân bón hóa học đúng cách cần tuân thủ theo nguyên tắc 4 đúng, gồm:
- Đúng loại: Chọn loại phân phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây.
- Đúng liều lượng: Dựa vào loại cây, thời điểm, tình trạng đất để xác định lượng phân hợp lý.
- Đúng thời điểm: Bón vào lúc cây dễ hấp thu, tránh lúc nắng gắt hoặc trước mưa lớn.
- Đúng cách: Tùy loại phân mà bón gốc, phun lá, hoặc trộn với đất.
Tuân thủ nguyên tắc này giúp cách sử dụng phân bón hóa học đạt hiệu quả, tránh lãng phí và giảm ô nhiễm môi trường.
4.2. Khi sử dụng phân bón chúng ta cần chú ý điều gì?
Sử dụng phân bón đúng cách không chỉ giúp cây phát triển tốt mà còn đảm bảo an toàn môi trường và tăng độ bền cho đất. Để đạt hiệu quả cao, người làm vườn cần chú ý đến một số nguyên tắc sau.
Lựa chọn loại phân bón phù hợp
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại phân bón khác nhau, từ phân đơn đến hỗn hợp, từ phân hóa học đến phân hữu cơ. Tuy nhiên, không phải loại phân nào cũng phù hợp với tất cả cây trồng và điều kiện đất.
Việc lựa chọn đúng loại phân cho từng loại cây, từng giai đoạn sinh trưởng và tính chất đất là điều kiện tiên quyết để đạt năng suất cao. Nếu chọn sai, cây không những không hấp thu được dinh dưỡng mà còn có thể bị hư hại, làm giảm hiệu quả sản xuất.
Ngược lại, chọn đúng phân bón sẽ giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh, ra hoa đậu quả đúng thời điểm và cho năng suất ổn định.
Bón phân hóa học đúng thời điểm và đúng liều lượng
Mỗi giai đoạn sinh trưởng, cây có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau. Do đó, bón phân đúng thời điểm giúp cây hấp thu tối đa dưỡng chất và phát huy hiệu quả của phân bón đã sử dụng.
Bên cạnh đó, liều lượng cũng là yếu tố quan trọng. Bón quá ít sẽ khiến cây thiếu chất, sinh trưởng kém. Bón quá nhiều lại gây ngộ độc, cháy lá, chết cây hoặc tồn dư trong đất, nước, nông sản gây hại lâu dài.
Vì vậy, cần tuân thủ đúng khuyến cáo về liều lượng và phương pháp bón để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho cây trồng lẫn môi trường.
Diệt trừ sâu trước khi bón
Sâu bệnh tồn tại trên cây hoặc trong đất có thể cản trở quá trình hấp thụ phân bón. Vì thế, bà con nên tiến hành phòng trừ sâu bệnh trước khi bón phân để tăng hiệu quả hấp thu dinh dưỡng.
Ngoài ra, điều kiện thời tiết cũng rất quan trọng. Nên bón phân vào những ngày nắng nhẹ, không có mưa để tránh tình trạng phân bị rửa trôi, lãng phí và kém hiệu quả.
Bón phân hóa học cân đối
Cây trồng cần một hệ dinh dưỡng cân đối để phát triển toàn diện. Nếu chỉ tập trung bón một vài loại phân sẽ dễ dẫn đến tình trạng mất cân đối, làm cây thiếu chất và dễ mắc bệnh.
Việc bón phân hóa học cân đối, đúng tỷ lệ sẽ giúp cây hấp thu đủ dinh dưỡng cần thiết, đồng thời duy trì độ phì nhiêu cho đất, giảm nguy cơ đất bạc màu và thoái hóa.
Trước khi bón, nên kiểm tra đất và nhu cầu thực tế của cây để bổ sung đúng loại chất còn thiếu, từ đó nâng cao hiệu quả canh tác và bảo vệ đất lâu dài.
4.3. Sử dụng phân bón như thế nào để đạt hiệu quả cao nhất?
Cách sử dụng phân bón hóa học để mang lại hiệu quả cao không chỉ phụ thuộc vào loại phân mà còn cần kết hợp nhiều yếu tố như điều kiện đất đai, thời tiết, giai đoạn sinh trưởng của cây và kỹ thuật bón phân hợp lý.
Phân tích đất trước khi bón
Phân tích đất định kỳ giúp xác định chính xác hàm lượng dinh dưỡng hiện có trong đất, từ đó lựa chọn loại và liều lượng phân bón phù hợp. Đây là bước quan trọng để tránh tình trạng bón sai – như bón thừa gây ngộ độc cho cây, bón thiếu khiến cây còi cọc, chậm phát triển.
Cách sử dụng phân bón hóa học hiệu quả luôn bắt đầu từ việc hiểu rõ đặc tính đất canh tác.
Bón phân theo giai đoạn phát triển của cây
Mỗi giai đoạn sinh trưởng, cây trồng sẽ có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau:
- Giai đoạn sinh trưởng thân, lá: Ưu tiên phân đạm (N) để cây phát triển xanh tốt.
- Giai đoạn ra hoa: Tăng cường phân lân (P) giúp phân hóa mầm hoa và ra rễ mạnh.
- Giai đoạn nuôi trái, củ: Dùng phân kali (K) để giúp trái lớn, chất lượng tốt.
Việc bón đúng loại, đúng thời điểm là cách sử dụng phân bón hóa học đúng kỹ thuật, giúp cây hấp thu tối đa, phát triển toàn diện.
Chia nhỏ lượng phân, bón nhiều lần
Thay vì bón dồn một lượng lớn trong một lần, nên chia nhỏ ra nhiều đợt để cây hấp thu tốt hơn và giảm thất thoát dinh dưỡng. Cách làm này đặc biệt hiệu quả ở những vùng đất cát nhẹ hoặc thời tiết mưa nhiều, giúp hạn chế hiện tượng “sốc phân” và rửa trôi phân bón.
Dùng đúng loại phân và kết hợp các yếu tố hỗ trợ
Tùy theo giai đoạn sinh trưởng, nên lựa chọn các loại NPK phù hợp như NPK 20-20-15, NPK 16-16-8,… Ngoài ra, có thể kết hợp thêm các loại phân bón lá chứa vi lượng để kích thích ra rễ, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng.
Kết hợp đúng loại phân và cách bón hợp lý là một phần quan trọng trong cách sử dụng phân bón hóa học giúp đạt năng suất cao, tiết kiệm chi phí và bảo vệ sức khỏe cây trồng.
4.4. Bón phân đúng loại, đúng liều lượng, đúng thời điểm
Để sử dụng phân bón hóa học hiệu quả, cần tuân thủ nguyên tắc “đúng loại – đúng liều lượng – đúng thời điểm”. Đây là yếu tố quyết định giúp cây phát triển tốt, nông sản chất lượng, đồng thời bảo vệ môi trường và hệ sinh thái.
Bón đúng loại phân
Việc chọn đúng loại phân phải căn cứ vào nhu cầu dinh dưỡng của cây trong từng giai đoạn phát triển và điều kiện đất đai cụ thể. Mỗi loại cây, mỗi loại đất đều cần chế độ dinh dưỡng khác nhau để phát triển tối ưu.
Phân bón được phân chia thành ba nhóm chính dựa trên nhu cầu của cây trồng:
Phân đa lượng như N, P, K là thành phần cây sử dụng nhiều nhất trong suốt chu kỳ sinh trưởng và tạo năng suất.
Phân trung lượng gồm Ca, Mg, S, Si, cũng rất cần thiết vì giúp ổn định cấu trúc tế bào, vận chuyển dưỡng chất và tăng cường sức đề kháng cho cây trước điều kiện bất lợi.
Phân vi lượng tuy cây chỉ cần với lượng rất nhỏ nhưng lại có vai trò không thể thiếu. Những nguyên tố như Bo, Zn, Cu giúp điều hòa sinh trưởng, cải thiện khả năng thụ phấn, đậu trái và tăng sức sống cho cây.
Bón đúng liều lượng
Không bón thiếu, không bón thừa là nguyên tắc bắt buộc trong cách sử dụng phân bón hóa học. Cần theo dõi tình trạng sinh trưởng của cây, độ màu mỡ của đất và thời tiết để điều chỉnh lượng phân phù hợp.
Dư thừa phân sẽ gây lãng phí, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và có thể làm cây chết do sốc dinh dưỡng. Đặc biệt, các loại phân tan nhanh như Ure dễ gây cháy lá, ngộ độc nitrat nếu dùng quá liều.
Nhiều loại phân thường bị lạm dụng như Ure (dư nitrat gây hại sức khỏe), Kali (gây chai trái, giảm chất lượng). Việc tuân thủ liều lượng còn giúp nông sản an toàn và đảm bảo thời gian cách ly trước thu hoạch.
Bón đúng thời điểm
Cây trồng trải qua nhiều giai đoạn phát triển và mỗi giai đoạn lại cần loại phân bón riêng. Nếu bón sai thời điểm, cây sẽ không hấp thụ tốt hoặc phản ứng ngược, gây hại đến năng suất và chất lượng.
Giai đoạn nuôi thân, lá cần nhiều đạm (N) để cây tăng sinh khối. Giai đoạn chuẩn bị ra hoa cần nhiều lân (P) để phân hóa mầm hoa. Giai đoạn nuôi quả, tích lũy dinh dưỡng cần nhiều kali (K) để hình thành chất khô.
Ngoài ra, thời gian trong ngày và mùa vụ cũng ảnh hưởng đến hiệu quả bón phân. Thời điểm thích hợp là sáng sớm hoặc chiều mát, bón lót khi làm đất, bón thúc sau khi làm cỏ, xới đất hoặc đầu – cuối mùa mưa.
4.5. Kết hợp phân bón hữu cơ và phân bón hóa học
Việc kết hợp phân bón hữu cơ với phân bón hóa học không chỉ giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh mà còn cải thiện chất lượng đất về lâu dài. Đây là cách sử dụng phân bón hóa học được các chuyên gia nông nghiệp khuyến khích, nhất là trong xu hướng canh tác bền vững hiện nay.
- Phân bón hóa học: Cung cấp dưỡng chất nhanh, cây hấp thu trực tiếp qua rễ. Tuy nhiên, nếu lạm dụng dễ khiến đất chai cứng, giảm độ màu mỡ và làm mất cân bằng vi sinh vật có lợi trong đất.
- Phân bón hữu cơ: Cung cấp dinh dưỡng chậm, giúp cải tạo đất, tăng độ tơi xốp, giữ ẩm và duy trì hệ vi sinh vật đất ổn định.
Sự kết hợp cả hai loại phân này mang lại nhiều lợi ích vượt trội: cây vừa nhận đủ dinh dưỡng để phát triển nhanh, vừa phát triển bền vững trong môi trường đất lành mạnh. Bên cạnh đó, còn giúp giảm lượng phân bón hóa học cần dùng, tiết kiệm chi phí, hạn chế ô nhiễm môi trường và tăng sức đề kháng cho cây.
Nguyên tắc kết hợp hiệu quả người trồng cần lưu ý các nguyên tắc sau để tối ưu hóa hiệu quả:
Bón lót bằng phân hữu cơ
Trước khi trồng, nên sử dụng các loại phân hữu cơ hoai mục như phân chuồng ủ vi sinh, phân compost hoặc phân hữu cơ vi sinh để cải thiện cấu trúc đất. Đây là bước quan trọng giúp cây phát triển bộ rễ khỏe, hấp thu dưỡng chất tốt hơn về sau.
Việc bón lót hữu cơ là nền tảng giúp cách sử dụng phân bón hóa học đạt hiệu quả cao hơn ở các giai đoạn tiếp theo.
Bón thúc bằng phân hóa học đúng thời điểm
Khi cây bắt đầu bước vào giai đoạn phát triển mạnh như ra lá, ra hoa, tạo trái, người trồng cần bổ sung phân bón hóa học như NPK, đạm, lân, kali để thúc đẩy quá trình sinh trưởng.
Chú ý chia nhỏ lượng phân, bón làm nhiều lần để tránh hiện tượng sốc phân và giảm thất thoát dinh dưỡng do rửa trôi – đặc biệt trong mùa mưa hoặc trên đất cát nhẹ.
Kết hợp thêm phân hữu cơ sinh học hoặc bón lá
Ngoài việc bón gốc, có thể kết hợp thêm các loại phân hữu cơ sinh học dạng viên hoặc dạng nước chứa humic, amino acid, vi sinh vật có lợi. Những chất này hỗ trợ rễ hấp thu dinh dưỡng tốt hơn từ phân hóa học.
Bên cạnh đó, sử dụng thêm phân bón lá là cách sử dụng phân bón hóa học hiệu quả hơn, giúp cây bổ sung vi lượng nhanh chóng, nhất là trong giai đoạn cần dinh dưỡng cao như ra hoa – đậu quả.
5. Các phương pháp bón phân hóa học hiệu quả
Hiểu rõ các phương pháp bón phân là yếu tố quan trọng giúp cách sử dụng phân bón hóa học đạt hiệu quả tối ưu. Việc bón đúng cách, đúng lúc không chỉ giúp cây trồng hấp thu dinh dưỡng tốt hơn mà còn tiết kiệm chi phí và bảo vệ môi trường đất.
Tùy theo loại cây trồng, thời điểm sinh trưởng và điều kiện canh tác, bà con có thể áp dụng linh hoạt các phương pháp dưới đây.
5.1. Có mấy hình thức bón phân lót thường dùng?
Có hai hình thức bón phân lót phổ biến:
- Bón theo hàng hoặc theo hốc: Đây là phương pháp bón phân trước khi trồng cây bằng cách đặt phân xuống rãnh/hố trồng. Giúp cây con tiếp cận dinh dưỡng nhanh khi bắt đầu sinh trưởng.
- Bón vãi đều trên mặt luống rồi trộn đều vào đất: Phù hợp cho cây trồng theo luống hoặc gieo sạ, giúp phân được phân tán đều, cung cấp chất dinh dưỡng khắp vùng rễ.
Lưu ý: nên dùng phân lân, NPK tổng hợp hoặc phân chuồng ủ hoai cho bón lót. Đây là cách sử dụng phân bón hóa học giúp cây phát triển nền tảng bộ rễ ngay từ đầu.
5.2. Sử dụng loại phân gì để bón thúc?
Bón thúc là quá trình cung cấp thêm dinh dưỡng trong các giai đoạn phát triển mạnh của cây, như ra lá, ra hoa, nuôi trái.
Một số loại phân hóa học thường dùng để bón thúc:
- Phân đạm (ure, amoni nitrat): Giúp cây phát triển thân lá.
- Phân kali (KCl, K2SO4): Tăng chất lượng quả, tăng sức đề kháng.
- Phân NPK chuyên dụng: Dùng theo từng giai đoạn: 20-20-15 cho thời kỳ phát triển thân lá, 6-30-30 cho thời kỳ ra hoa.
Chia nhỏ lượng phân, bón làm nhiều lần trong mùa vụ là cách sử dụng phân bón hóa học hợp lý, giúp cây hấp thu tốt hơn và giảm thất thoát dinh dưỡng.
5.3. Bón phân qua rễ và bón phân qua lá
Hai hình thức này bổ trợ nhau để tăng hiệu quả hấp thu:
Bón qua rễ (bón đất):
- Là hình thức truyền thống, phù hợp với hầu hết các loại phân hóa học tan trong nước.
- Cần đảm bảo độ ẩm đất vừa đủ để phân tan và cây hấp thu.
Bón qua lá (phun phân bón lá):
- Thường sử dụng cho cây đang ra hoa, nuôi quả hoặc khi đất thiếu vi lượng.
- Ưu điểm là cung cấp nhanh dưỡng chất, hạn chế rửa trôi khi mưa.
Kết hợp cả hai hình thức này sẽ tối ưu hiệu quả bón phân, đặc biệt trong các giai đoạn sinh trưởng nhạy cảm của cây.
5.4. Bón phân theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây
Cách sử dụng phân bón hóa học hiệu quả nhất là bón theo nhu cầu dinh dưỡng thực tế của cây trong từng giai đoạn:
| Giai đoạn sinh trưởng | Loại phân khuyến nghị | Mục tiêu |
| Gieo trồng – cây con | Phân lân, NPK lót | Kích thích ra rễ, tăng tỷ lệ sống |
| Phát triển thân lá | Phân đạm, NPK 20-20-15 | Tăng sinh khối, ra nhiều nhánh |
| Ra hoa – đậu quả | NPK 10-30-10 hoặc 6-30-30 | Kích thích mầm hoa, đậu trái tố |
| Nuôi trái – trưởng thành | NPK 12-12-17+TE, kali | Tăng chất lượng và trọng lượng trái |
| Giai đoạn nghỉ (cây lâu năm) | Kali, hữu cơ | Tăng sức đề kháng, phục hồi cây |
Khi bón phân đúng giai đoạn, cây hấp thu dinh dưỡng tối đa, hạn chế tồn dư trong đất và môi trường.
6. Quy định về việc sử dụng phân bón trong nông nghiệp sạch
6.1. Tiêu chuẩn về phân bón hóa học trong canh tác nông nghiệp bền vững
Trong mô hình nông nghiệp sạch và bền vững, việc sử dụng phân bón hóa học cần tuân theo các tiêu chuẩn khắt khe nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm, duy trì độ phì nhiêu của đất và bảo vệ môi trường lâu dài.
Một số tiêu chuẩn và nguyên tắc quan trọng:
- Hạn chế dùng phân đơn chất, đặc biệt là các loại phân đạm, lân hoặc kali nguyên chất. Thay vào đó, ưu tiên sử dụng phân NPK tổng hợp có công thức cân đối, kết hợp thêm phân hữu cơ sinh học để tăng hiệu quả sử dụng và cải thiện đất.
- Bón đúng loại, đúng liều lượng, căn cứ theo nhu cầu dinh dưỡng của cây ở từng giai đoạn phát triển. Đây là cách sử dụng phân bón hóa học được khuyến cáo giúp giảm tồn dư nitrat và hạn chế tình trạng đất bị chai cứng.
- Tránh bón quá liều, nhất là các loại phân chứa hàm lượng đạm cao hoặc có yếu tố gây chua như clo (Cl). Việc bón dư thừa không chỉ gây ngộ độc cho cây mà còn ảnh hưởng đến hệ sinh thái đất.
- Bảo vệ vi sinh vật đất, bằng cách không lạm dụng phân hóa học trong thời gian dài và kết hợp xen kẽ với các loại phân hữu cơ, phân xanh. Điều này giúp duy trì hệ vi sinh có lợi, cân bằng dinh dưỡng tự nhiên.
Tất cả các quy trình bón phân trong canh tác nông nghiệp hiện đại cần gắn liền với cách sử dụng phân bón hóa học một cách hợp lý, tiết kiệm và có kiểm soát. Không chỉ giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường đất, nước và không khí.
6.2. Giới hạn hàm lượng hóa chất trong phân bón theo quy định nhà nước
Theo quy định hiện hành của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, phân bón hóa học lưu hành tại Việt Nam cần đáp ứng các yêu cầu:
- Không chứa kim loại nặng vượt ngưỡng (Cd, Pb, As, Hg, Cr, Ni,…).
- Hàm lượng nitrat và amoni trong phân bón không được vượt quá giới hạn cho phép, nhằm hạn chế dư lượng gây hại cho thực phẩm và môi trường.
- Phân bón phải công bố rõ thành phần dinh dưỡng (N-P-K, vi lượng), mức độ độc tính, khuyến cáo liều lượng sử dụng.
- Phải được sản xuất và đóng gói theo tiêu chuẩn TCCS hoặc TCVN, có ngày sản xuất, hạn sử dụng rõ ràng.
Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng để người nông dân áp dụng cách sử dụng phân bón hóa học an toàn, hiệu quả và không gây ảnh hưởng đến người tiêu dùng.
6.3. Giấy phép và chứng nhận phân bón đạt chuẩn an toàn
Để được phép lưu hành trên thị trường, phân bón hóa học bắt buộc phải:
- Có quyết định công nhận phân bón lưu hành do Bộ NN&PTNT (Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn) cấp.
- Được kiểm nghiệm, đánh giá và cấp chứng nhận hợp chuẩn hoặc hợp quy tùy theo từng loại phân.
- Doanh nghiệp sản xuất hoặc nhập khẩu phân bón cần có Giấy phép hoạt động hợp pháp, có hệ thống kiểm soát chất lượng.
Bên cạnh đó, nhiều tổ chức chứng nhận như VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ USDA, JAS,… cũng có những quy định riêng về giới hạn sử dụng phân bón hóa học trong chuỗi canh tác sạch – an toàn.
Do đó, người dùng cần lựa chọn các sản phẩm phân bón hóa học đã được chứng nhận và có nhãn rõ ràng, tránh dùng hàng trôi nổi, không nguồn gốc xuất xứ để đảm bảo đúng quy chuẩn nông nghiệp sạch.
7. Cách bảo quản phân bón hóa học đúng chuẩn
Để phân bón hóa học phát huy tối đa hiệu quả, không chỉ cần bón đúng kỹ thuật mà còn phải biết cách bảo quản đúng chuẩn. Nếu lưu trữ sai cách, phân dễ bị biến chất, mất tác dụng hoặc gây nguy hiểm khi sử dụng.
7.1. Điều kiện bảo quản tránh thất thoát dưỡng chất
Phân bón hóa học có tính hút ẩm và dễ bị biến đổi trong điều kiện không phù hợp. Để hạn chế mất mát dinh dưỡng:
- Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và nơi ẩm ướt. Nhiệt độ cao có thể làm phân bị vón cục hoặc phân hủy sớm, nhất là các loại chứa đạm, lân, kali.
- Đóng kín bao bì sau khi mở, đặc biệt với phân đạm như ure, amoni nitrat vì các loại này dễ bay hơi.
- Xếp phân trên kệ cao, cách mặt đất ít nhất 10–20 cm để tránh tiếp xúc với nền ẩm, tránh hư hỏng bao bì hoặc nhiễm nấm mốc.
Như vậy, cách sử dụng phân bón hóa học hiệu quả không chỉ nằm ở kỹ thuật bón mà còn liên quan chặt chẽ đến quy trình bảo quản đúng chuẩn.
7.2. Biện pháp an toàn khi lưu trữ và sử dụng phân bón
Đảm bảo an toàn là yếu tố then chốt trong quá trình sử dụng và bảo quản phân bón hóa học:
- Không để lẫn các loại phân với nhau hoặc với thuốc bảo vệ thực vật, rơm rạ, xăng dầu – dễ gây cháy nổ hoặc phản ứng nguy hiểm.
- Không lưu trữ phân bón trong nhà ở hoặc gần khu vực chế biến thực phẩm, nguồn nước sinh hoạt nhằm tránh ô nhiễm.
- Mang đầy đủ đồ bảo hộ như găng tay, khẩu trang khi tiếp xúc với phân ở dạng hạt hoặc bột để giảm thiểu nguy cơ kích ứng da, hô hấp.
- Với phân dễ bay hơi hoặc dễ bắt lửa, cần phân loại, ghi chú rõ ràng và cất ở khu riêng biệt, có mái che và thông gió tốt.
Đây là những lưu ý không thể bỏ qua trong cách sử dụng phân bón hóa học an toàn, bảo vệ sức khỏe người dùng và môi trường xung quanh.
7.3. Hạn chế rủi ro cháy nổ và ảnh hưởng độc hại
Một số loại phân như amoni nitrat, kali nitrat có thể gây cháy nổ nếu bảo quản sai cách. Để đảm bảo an toàn:
- Tránh đặt phân gần nguồn nhiệt, lửa, thiết bị điện hoặc khu vực dễ phát sinh tia lửa.
- Không để phân tiếp xúc lâu với kim loại, axit hoặc các chất dễ cháy vì có thể tạo phản ứng hóa học nguy hiểm.
- Kiểm tra kho định kỳ, phát hiện và xử lý sớm bao bì bị rách, ẩm, đổi màu hoặc có mùi lạ.
Bảo quản đúng cách không chỉ giúp duy trì chất lượng phân bón mà còn là một phần quan trọng trong cách sử dụng phân bón hóa học hiệu quả và an toàn trong nông nghiệp.
8. Câu hỏi thường gặp về cách sử dụng phân bón hóa học
8.1. Bón lót cho cây xoài sử dụng loại phân nào?
Khi bón lót cho cây ăn trái như xoài, bà con nên dùng phân hữu cơ hoai mục kết hợp với phân lân để cung cấp nền dinh dưỡng ban đầu:
- Phân lân giúp kích thích rễ phát triển mạnh, đặc biệt quan trọng khi mới trồng hoặc sau khi cắt tỉa.
- Vôi nông nghiệp hoặc chế phẩm sinh học nên được sử dụng bổ sung để hạ phèn, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng.
Cách sử dụng phân bón hóa học hợp lý trong trường hợp này là không dùng đơn lẻ đạm hoặc kali, tránh gây mất cân đối dinh dưỡng cho cây xoài giai đoạn đầu.
8.2. Tại sao sử dụng phân chuồng và phân lân để bón lót?
Việc kết hợp phân chuồng hoai và phân lân trong bón lót mang lại nhiều lợi ích:
- Phân chuồng cải tạo đất, tăng độ tơi xốp, giữ ẩm tốt và thúc đẩy hệ vi sinh vật có lợi.
- Phân lân bổ sung phốt pho (P), kích thích ra rễ, giúp cây con phát triển ổn định ngay từ đầu.
Đây là cách sử dụng phân bón hóa học thông minh: giảm bớt phân đơn vô cơ, bổ sung hữu cơ để tăng hiệu quả và giảm áp lực lên môi trường.
8.3. Bón phân cho ngô thường sử dụng hình thức nào?
Với cây ngô (bắp), nên áp dụng kết hợp bón lót và bón thúc:
- Bón lót: Trộn phân chuồng hoai với phân lân trước khi gieo hạt, giúp đất đủ dinh dưỡng nền.
- Bón thúc: Dùng phân đạm (ure) hoặc NPK nhiều đạm vào 3 giai đoạn chính: sau khi mọc 10–15 ngày, lúc cây 5–7 lá, và trước khi trổ cờ.
Tùy theo từng giai đoạn, nên chia nhỏ lượng phân và bón đúng kỹ thuật, tránh bón dồn gây lãng phí. Đây là cách sử dụng phân bón hóa học hiệu quả cho ngô, giúp cây hấp thu đều, hạn chế thất thoát.
8.4. Khi sử dụng phân bón NPK cần chú ý điều gì?
Khi sử dụng phân bón NPK, cần lưu ý:
- Chọn đúng công thức phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng. Ví dụ: NPK 20-20-15 cho thời kỳ sinh trưởng, NPK 15-5-30 cho giai đoạn nuôi quả.
- Không bón quá liều, tránh tình trạng cháy rễ, rụng hoa, gây hại cho cây.
- Không bón khi trời nắng gắt hoặc ngay sau mưa lớn, thời điểm lý tưởng là sáng sớm hoặc chiều mát.
- Kết hợp với phân hữu cơ hoặc vi sinh để giảm áp lực hóa học và bảo vệ độ màu mỡ của đất.
Những lưu ý trên là nền tảng trong cách sử dụng phân bón hóa học đúng cách, giúp tiết kiệm chi phí, tăng hiệu quả và thân thiện hơn với môi trường.
Việc áp dụng đúng cách sử dụng phân bón hóa học không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp một cách an toàn, bền vững. Đừng bỏ qua bước quan trọng này nếu bạn muốn chăm cây khỏe, đất sạch, người trồng an tâm. Đón đọc thêm nhiều kiến thức hữu ích khác tại SFARM Blog nhé!
Xem thêm:
- Các loại phân bón hóa học phổ biến hiện nay, lợi ích, lưu ý khi dùng.
- Tìm hiểu về phân bón lá và cách sử dụng hiệu quả cho cây trồng.
- Công ty phân bón nào uy tín? Cách lựa chọn công ty phân bón uy tín, chất lượng.
- Thị trường phân bón 2024 – Thực trạng, xu hướng và cơ hội.
SFARM – Đặng Gia Trang vinh hạnh là nhà cung cấp tin cậy các sản phẩm vật tư nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học của 1500 đại lý, cửa hàng trên toàn quốc. Mời quý khách liên hệ thông tin sau để đội ngũ SFARM có thể nhanh chóng hỗ trợ:
– Website: https://sfarm.vn/
– Hotline: 0902652099
– Zalo: CSKH SFARM – 0902652099
