Bạn đã biết cách ủ phân bò tươi đúng kỹ thuật tại nhà chưa? Trong bài viết này, SFARM sẽ hướng dẫn bạn phương pháp ủ phân nhanh hoai mục, dễ thực hiện ngay tại nhà, phù hợp cả với người mới bắt đầu. Ngoài ra, SFARM hướng dẫn thêm cách kết hợp thêm phân trùn quế, phân gà đã qua xử lý để tăng hiệu quả cải tạo đất và nâng cao chất lượng cho cây trồng của mình.
1. Phân bò tươi là gì? Có nên sử dụng trực tiếp không?
Phân bò tươi là chất thải chưa qua xử lý từ bò, thường được lấy trực tiếp tại các trang trại chăn nuôi. Loại phân này chứa nhiều chất hữu cơ, vi sinh và khoáng tự nhiên, là nguồn dinh dưỡng tiềm năng cho cây trồng.
Tuy nhiên, nếu ủ phân bò tươi không đúng cách hoặc sử dụng trực tiếp, có thể gây ra nhiều tác hại. Bón phân bò tươi chưa qua ủ có thể làm nóng rễ cây, gây sốc, thậm chí cháy cây nếu lượng bón quá nhiều.
Ngoài ra, trong phân tươi còn tồn tại nấm bệnh, trứng giun, cỏ dại và vi khuẩn gây hại. Chính vì vậy, việc xử lý và ủ phân bò tươi đúng kỹ thuật là bước không thể thiếu để đảm bảo an toàn cho đất và cây trồng.
2. Tại sao cần ủ phân bò tươi trước khi bón?
Ủ phân bò tươi không chỉ đơn thuần là quá trình làm khô hay khử mùi, mà còn giúp biến đổi dinh dưỡng trong phân thành dạng dễ hấp thu, đồng thời khử sạch mầm bệnh. Dưới đây là 3 lý do chính khiến việc ủ phân bò tươi trở thành bước quan trọng trong quy trình làm vườn hữu cơ.
2.1 Hạn chế mầm bệnh, tiêu diệt cỏ dại
Phân tươi thường chứa trứng côn trùng, hạt cỏ dại và vi sinh vật có hại. Trong quá trình ủ, nhiệt độ sinh ra sẽ tiêu diệt phần lớn các tác nhân này, đồng thời làm giảm nguy cơ lây bệnh cho cây.
2.2 Phân giải hợp chất khó tiêu – tăng hiệu quả dinh dưỡng
Dưỡng chất trong phân bò tươi thường ở dạng thô, cây khó hấp thu trực tiếp. Quá trình ủ phân bò tươi sẽ giúp phân giải các hợp chất hữu cơ khó tiêu như xenlulo, lignin thành chất mùn – dạng dinh dưỡng dễ hấp thu hơn cho cây.
2.3 Tránh gây sốc cho cây trồng
Việc bón phân tươi trực tiếp có thể làm nóng gốc cây, rễ bị tổn thương hoặc ức chế sinh trưởng. Trong khi đó, phân bò sau ủ sẽ ổn định về nhiệt, trung tính về pH và an toàn với rễ cây – đặc biệt là cây non, cây ăn lá hoặc hoa kiểng.
3. Các phương pháp ủ phân bò tươi nhanh hoai mục
Hiện nay, có nhiều phương pháp ủ phân bò tươi được ứng dụng tùy theo điều kiện thời tiết và quy mô hộ gia đình. Dưới đây là ba phương pháp ủ phân bò tươi phổ biến.
3.1 Phương pháp ủ nóng (hiếu khí)
Ủ phân bò tươi theo phương pháp hiếu khí cho kết quả nhanh, sạch, ít mùi và đảm bảo giá trị dinh dưỡng. Đây là cách ủ phổ biến, thích hợp nơi có nắng, thông thoáng.
Nguyên liệu: Phân bò tươi, trấu, rơm rạ hoặc mùn cưa.
Cách ủ:
- Trộn đều và tưới ẩm nhẹ, sau đó vun thành đống và đảo trộn định kỳ mỗi 5–7 ngày.
- Nhiệt độ trong đống ủ có thể lên đến 60°C – đủ để diệt mầm bệnh và làm phân hoai nhanh chỉ trong 30–40 ngày.
3.2 Phương pháp ủ nguội (yếm khí)
Phương pháp ủ nguội hợp với khu vực ít nắng hoặc quy mô hộ gia đình không có thời gian đảo trộn thường xuyên. Tuy tốn thời gian nhưng ủ phân bò tươi theo kiểu yếm khí có ưu điểm ít tốn công và vẫn giữ được mùi nhẹ sau ủ.
Cách ủ:
- Phân bò tươi được trộn sơ với mùn hoặc trấu, ép thành khối và phủ kín bằng bạt.
- Không đảo trộn nhưng cần đảm bảo độ ẩm ban đầu và chống mưa tạt. Thời gian ủ lâu hơn – khoảng 60–90 ngày.
3.3 Kết hợp ủ nóng + nguội (hiệu quả toàn diện)
Đây là cách ủ phân bò tươi nhanh hoai mục, đồng thời giữ được cấu trúc chất mùn ổn định trong phân thành phẩm. Cách ủ phân cụ thể như sau:
- Giai đoạn đầu (ủ nóng): Trộn phân bò tươi với mùn cưa hoặc trấu, tưới ẩm đều rồi đống thành luống cao khoảng 80–100 cm. Đảo trộn đống ủ 3–4 ngày/lần để cung cấp thêm oxy, giúp quá trình phân giải diễn ra liên tục và đều.
- Giai đoạn sau (ủ nguội): Sau khi nhiệt độ giảm dần (từ 40°C trở xuống), đậy bạt kín lại và tiếp tục ủ yếm khí từ 20–30 ngày để phân ổn định, lên men chậm hơn.
Phân sau ủ có màu nâu sẫm, không còn mùi khai, khi bóp nhẹ bằng tay thấy mềm tơi là đã sẵn sàng sử dụng. Cách kết hợp này không chỉ giúp rút ngắn thời gian xử lý phân bò tươi mà còn kiểm soát tốt mùi hôi, tiết kiệm công đảo trộn và đảm bảo hàm lượng chất mùn giữ dinh dưỡng cho cây trồng.
4. Cách ủ phân bò bằng chế phẩm sinh học
Việc sử dụng chế phẩm sinh học là cách giúp quá trình ủ phân bò tươi diễn ra nhanh hơn, sạch hơn và tạo ra phân có hàm lượng vi sinh vật có lợi cao. Dưới đây là ba phương pháp phổ biến và hiệu quả hiện nay.
4.1 Ủ phân bò với nấm Trichoderma
Khi ủ với Trichoderma, phân sẽ hoai nhanh, sạch mùi và có thêm khả năng cải tạo đất, phòng bệnh cho cây trồng.
Cách thực hiện:
- Trộn 100kg phân bò với 10–15kg trấu hoặc mùn cưa và 1–2 gói chế phẩm Trichoderma (100g/gói).
- Tưới ẩm đều (50–60%), đậy bạt và đảo 3–5 ngày/lần.
- Thời gian ủ từ 30–35 ngày tùy điều kiện thời tiết.
Việc ủ phân bò tươi với Trichoderma rất phù hợp với những vùng đất nghèo hữu cơ hoặc có nguy cơ nhiễm nấm gây bệnh cho cây.
4.2 Ủ phân bò với chế phẩm EM
Chế phẩm EM (Effective Microorganisms) chứa hơn 80 loại vi sinh vật hữu ích, giúp rút ngắn thời gian ủ, phân hoai đều và không có mùi hôi. EM còn cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây.
Cách thực hiện:
- Pha 1 lít EM gốc + 1 lít mật rỉ đường + 18 lít nước sạch → ủ tạo EM thứ cấp trong 5–7 ngày.
- Dùng EM thứ cấp này phun đều vào hỗn hợp phân bò + mùn hoặc trấu.
- Ủ và đảo đều 5–7 ngày/lần. Sau 20–25 ngày phân sẽ hoai.
Đây là cách ủ phân bò tươi nhanh gọn, dễ làm ngay tại nhà, phù hợp với các hộ trồng rau sạch quy mô nhỏ.
4.3 Kết hợp Trichoderma + EM: tối ưu hóa hiệu quả ủ
Việc kết hợp cả Trichoderma và EM trong cùng một mẻ ủ giúp đẩy nhanh quá trình phân giải chất hữu cơ, đồng thời kiểm soát mầm bệnh và bổ sung hệ vi sinh vật có lợi cho đất. Tuy nhiên, hai nhóm vi sinh này có thể cạnh tranh nhau, làm giảm hiệu quả của cả hai nếu trộn ngay từ đầu
.Cách làm cụ thể:
- Giai đoạn đầu, tiến hành ủ phân bò với Trichoderma 10–15 ngày để nấm hoạt động ổn định, phân giải sơ cấp các chất hữu cơ thô.
- Sau khi nhiệt độ đống ủ bắt đầu giảm và màu phân chuyển nâu, bổ sung EM (đã pha loãng hoặc EM thứ cấp) để tiếp tục lên men và ổn định cấu trúc phân.
- Đảo đều hỗn hợp sau khi trộn, tiếp tục ủ thêm 15–20 ngày là có thể sử dụng.
5. Hướng dẫn ủ phân bò nhanh hoai mục tại nhà
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết quy trình ủ phân bò tươi tại nhà đơn giản – dễ làm – tiết kiệm nhưng vẫn đảm bảo hiệu quả.
5.1 Chuẩn bị nguyên liệu
- Phân bò tươi: 50–100kg (lọc bớt nước nếu quá loãng)
- Chất độn: Trấu, mùn cưa, xơ dừa hoặc rơm (10–20kg)
- Chế phẩm sinh học: EM, Trichoderma (theo hướng dẫn trên bao bì)
5.2 Các bước tiến hành
- Trộn đều phân bò với chất độn và chế phẩm đã pha.
- Tưới ẩm đều toàn bộ đống ủ (không để quá ướt, không để khô).
- Đậy bạt kín hoặc làm mái che đơn giản để tránh nắng mưa trực tiếp.
- Đảo đống ủ định kỳ 5–7 ngày/lần nếu ủ nóng, 2 tuần/lần nếu ủ nguội.
5.3 Thời gian ủ lý tưởng
Thời gian ủ lý tưởng là từ 30–45 ngày. Tuy nhiên, thời gian ủ sẽ nhanh và phân sẽ chất lượng hơn nếu dùng thêm chế phẩm EM, Trichoderma.
6. Lưu ý quan trọng khi ủ phân bò
Để đạt hiệu quả cao nhất khi ủ phân bò tươi, bạn nên lưu ý các yếu tố sau:
- Không trộn thêm phân tươi vào giữa quá trình ủ vì sẽ làm gián đoạn quá trình phân hủy và tái sinh mầm bệnh.
- Che chắn cẩn thận, tránh nước mưa trực tiếp làm ướt đống ủ hoặc rửa trôi vi sinh vật.
- Kiểm tra nhiệt độ đống ủ bằng tay hoặc que đo, với ủ nóng nên đạt 50–60°C để đảm bảo tiêu diệt hạt cỏ và trứng giun.
- Không để đống ủ quá khô, nếu cần có thể tưới bổ sung vào sáng sớm.
7. Cách sử dụng phân bò sau khi ủ
Sau khi ủ phân bò tươi thành công, bạn có thể sử dụng trực tiếp phân đã hoai mục để bón cải tạo đất và cung cấp dinh dưỡng lâu dài cho cây trồng.
7.1 Bón cho cây rau ăn lá – lượng vừa đủ, trộn đất trước khi trồng
Trộn phân hoai vào đất trồng rau với tỷ lệ 15–25%, hoặc bón lót trước khi gieo trồng từ 5–7 ngày. Với cây ngắn ngày, nên dùng phân hoai kỹ để tránh phát sinh nấm hại.
7.2 Bón cho hoa kiểng – trộn với giá thể hoặc bón quanh gốc
Phân bò đã ủ có thể trộn trực tiếp vào giá thể như giá thể hoặc rải quanh gốc theo chu vi tán cây. Kết hợp với xơ dừa, tro trấu hoặc viên đất nung để giữ ẩm, hạn chế nấm và tạo độ tơi cho đất.
7.3 Bón cho cây ăn trái, cây công nghiệp – bón lót, phủ gốc
Thích hợp để bón lót đầu mùa mưa hoặc trước khi cây ra hoa, kết hợp phủ gốc bằng rơm, lá khô. Bạn có thể trộn thêm phân trùn quế, Trichoderma Humic SFARM để tăng hiệu lực phục hồi rễ và bổ sung hệ vi sinh vật có lợi.
Ủ phân bò tươi đúng cách không chỉ giúp xử lý chất thải hiệu quả mà còn mang lại nguồn phân hữu cơ dồi dào, cải thiện độ phì nhiêu của đất và sức khỏe cây trồng. Với những bước hướng dẫn đơn giản và thực tế từ SFARM, bạn hoàn toàn có thể tự thực hiện tại nhà mà vẫn đảm bảo chất lượng đầu ra. Đừng quên theo dõi SFARM Blog để cập nhật thêm nhiều kỹ thuật trồng cây cho vườn nhà!
Xem thêm:
- Phân trùn quế và phân bò: Đâu là lựa chọn tối ưu?
- Phân bò – Giá thành, công dụng, quy trình ủ phân bò qua xử lí
- Các loại phân bón thường dùng hiện nay và công dụng của chúng
- Bí quyết ủ phân đạm cá vừa nhanh vừa không mùi hôi
- Phân bón hữu cơ là gì? Các loại phân bón hữu cơ phổ biến hiện nay
SFARM – Đặng Gia Trang vinh hạnh là nhà cung cấp tin cậy các sản phẩm vật tư nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học của hơn 1500 đại lý, cửa hàng trên toàn quốc. Mời quý Khách hàng liên hệ thông tin sau để đội ngũ SFARM có thể nhanh chóng hỗ trợ:
– Website: https://sfarm.vn/
– Hotline: 0902652099
– Zalo: CSKH SFARM – 0902652099
