Nhà nông trông chờ vào “mưa thuận, gió hòa” để có được vụ mùa tốt tươi, nương nhờ vào đất đai để gieo trồng hoa màu… Thời đại tân tiến, người làm nông tìm đến những yếu tố khác ngoài tự nhiên để mong mùa màng bội thu hơn. Sự lạm dụng thuốc trừ sâu, thuốc tăng trưởng đã đem đến nhiều hậu quả đáng tiếc. Giờ đây nông dân là người thấm thía hơn hết hậu quả đó.
Phân trùn quế – loại phân hữu cơ vi sinh tốt nhất trong tự nhiên
Trong khi đó, tự nhiên luôn có sẵn giải pháp cho con người từ ngàn xưa. Charles Darwin đã đúc kết điều đó: “Không có mảnh đất màu mỡ nào mà đất đai nơi đó lại không được nhào nặn qua cơ thể của trùn”. Trùn đất, vốn tồn tại hàng triệu năm qua, chính là giải pháp hữu hiệu nhất để cải tạo và làm giàu dinh dưỡng cho đất, đem lại vụ mùa bội thu cho nhà nông. Các loài trùn đất cày xới trong đất, như những thợ cày chuyên nghiệp, hoạt động ngày đêm làm cho đất đai tơi xốp màu mỡ. Thay cho những máy cày cơ giới, thân thể nhỏ bé của loài trùn đem lại tác dụng vượt trội đến không ngờ: không khói, không tiếng ồn, không tiêu thụ điện năng hay nhiệt năng… nhưng vẫn giúp đất màu mỡ và cây trồng tăng trưởng.
Trùn quế – một loại trùn đất chuyên ăn chất thải, phân gia súc,… là một “đội quân” nằm ngoài sự mong đợi của nhà nông, nhưng sự hữu ích của chúng thật không hề nhỏ. Khoa học đã chứng mình phân trùn là loại phân hữu cơ vi sinh tốt nhất trong tự nhiên hiện nay. Trùn quế là loài mắn đẻ nhưng chỉ sinh sản và phát triển trong môi trường chăn nuôi công nghiệp. Chúng là 1 đội quân giấu mặt thật sự, vì không tồn tại thành quần thể đông đúc trong tự nhiên. “Đội quân” này không trực tiếp cải tạo đất như những loài trùn đất khác, nhưng sản phẩm mà chúng tạo ra (vermicompost – phân trùn) thật sự quí giá, được ví như “vàng đen” của người nông dân, bởi hàm lượng chất dinh dưỡng rất cao (nitơ 2-3%, kali 1,85-2,25% và phốt pho 1,55-2,25%), vi chất dinh dưỡng, vi khuẩn đất có lợi như “vi khuẩn cố định đạm”, “nấm kích thích rễ” và hormone tăng trưởng thực vật, trong điều kiện tối ưu nhất cho trùn quế sinh trưởng, phân trùn quế cho lượng đạm nitơ (N) đến 7,37% và Phốt pho (P2O5) 19,58%. Đây thật sự là 1 chất tăng trưởng thực vật vượt trội hơn nhiều so với cả phân bón truyền thống lẫn phân hóa học.
Trùn quế nuốt cách chất thải và tiêu hóa chúng trong màng ruột, với sự trợ giúp của các enzym. Chỉ 5-10 phần trăm các chất trùn ăn được chúng tiêu hóa và hấp thụ vào cơ thể và phần còn lại được đào thải ra ngoài theo hình thức hạt mịn phủ chất nhầy gọi là “vermicast” hay “phân trùn”, rất giàu NKP, vi chất dinh dưỡng và vi khuẩn có lợi cho đất. Các chất hữu cơ trải qua quá trình tiêu hóa trong ruột trùn được chuyển đổi thành 1 chất keo vô định hình phức tạp (phenolic). Khoảng một phần tư của các chất hữu cơ được chuyển đổi thành đất mùn. Axit humic có tác động rất tốt đến sự phát triển thực vật. Các hỗn hợp mùn – keo này hoạt động như 1 loại phân bón tan chậm trong đất.
Phân trùn cung cấp cho cây các chất dinh dưỡng sinh học ở dạng cân bằng mà cây có thể hấp thụ ngay được. Phân trùn có chứa amoniac, nitrat, nitơ, phốt pho, magiê và vi chất dinh dưỡng khác và vi khuẩn giúp cố định đạm. Nito và phốt pho trong phân trùn đều được khoáng hóa thành dưỡng chất mà cây có thể dễ dàng hấp thụ. Trùn hấp thụ nitơ từ chất thải và bài tiết nó ở dạng khoáng chất như amoni và niêm mạc protein, urê và amoniac chứa nitơ bài tiết bởi niêm mạc của trùn là chất mà cây hấp thụ ngay được. Amoni trong đất đã được chuyển hóa sinh học thành chất nitrat. Quan trọng hơn, đây là loại “nito hữu cơ” không hề được cung cấp cho thực phẩm được trồng và bón bằng phân hóa học. Cây trồng được bón bằng “nitơ hóa học” (urê) luôn bị cảnh báo là gây nguy hại cho sức khỏe.
Đóng góp Nitơ (N) cho đất: Hai nhà khoa học Barley & Jennings đã thống kê rằng trùn giúp cung cấp 1 lượng đạm (N) đáng kể cho đất (hơn 85%). Khi cho trùn giống ăn 1 loại đất từ mùn lá cây khô (chứa nitơ dạng cây không thể hấp thụ), khoảng 6% lượng nitơ mà trùn hấp thụ được bài tiết trở lại thành dạng dễ hấp thụ cho cây. Sau khoảng 28 tuần, loại đất mà trùn sống trong đó chứa 75 ppm nitơ nitrat, so với đất đối chứng cùng loại có 45 ppm. Nhà khoa học Patil phát hiện ra rằng giun đất chuyển hóa nitơ trong đất trong thời gian rất ngắn và số lượng nitơ được chuyển hóa này có liều lượng khác nhau, từ 20 đến 200 kg N / ha / năm. Giun làm tăng nồng độ nitơ trong đất bằng cách thêm các trao đổi chất của chúng vào sản phẩm bài tiết (vermicast), chất nhầy, dịch cơ thể, các enzym và các mô mục nát của giun chết. Chúng cũng đóng góp nitơ gián tiếp thông qua sự phân mảnh của các chất trong phân hữu cơ và kích thích các vi sinh vật đất.
Mô giun đất chứa khoảng 10% N trên cơ sở trọng lượng khô. Whalen báo cáo rằng giun sống giải phóng nitơ từ cơ thể của chúng và sau khi chết, cơ thể của giun nhanh chóng bị phân hủy, giải phóng tất cả nitơ vào trong đất.
Trùn quế đóng góp Phốt-pho (P) cho đất: Phân trùn cũng chứa lượng hợp chất phốt-pho vô cơ có thể tan trong nước nhiều hơn rất nhiều lần so với bề mặt đất thường. Graff và Sharpley & Syers phát hiện ra rằng lượng phốt-pho đồng vị trong phân trùn lớn hơn gấp 3 lần so với lớp đất phía bên dưới nó. Các nhà khoa học cho rằng khi các chất hữu cơ được vận chuyển trong ruột trùn, kết quả là phốt-pho (P) được chuyển hóa dần trong quá trình đó, thành dạng mà cây trồng dễ hấp thụ. Điều này được thực hiện một phần bởi enzyme ‘phosphatases’ trong ruột trùn và một phần là do sự kích thích phân hữu cơ vi sinh vật hòa tan phốt-pho trong phân trùn.
Trùn quế kích thích và hoạt hóa các vi sinh vật có lợi cho đất: Giun đất chứa hàng triệu vi khuẩn có lợi (bao gồm cả fixers nitơ) trong ruột và bài tiết chúng trong đất cùng với các chất dinh dưỡng nitơ (N) và phốt pho (P) trong phân của chúng (vermicompost). Các chất dinh dưỡng N & P và chất nhầy đường ruột được tiếp tục được sử dụng để kích thích các vi khuẩn có lợi cho đất sinh sôi mạnh mẽ, giúp cải thiện và tăng độ màu mỡ cho đất. Teotia báo cáo số lượng vi khuẩn là 32 triệu trong mỗi gram phân trùn tươi so với 6-9 triệu trong mỗi gram đất xung quanh. Các loài nấm rễ có chứa phosphatase enzyme được trùn kích thích chuyển hóa phốt-pho vô cơ thành dạng phốt-pho cây dễ hấp thu. Morgan & Burrows cho thấy số lượng vi khuẩn có lợi và ‘xạ khuẩn “chứa trong các chất hữu cơ tăng lên đến 1000 lần khi đi qua ruột trùn. Một quần thể trùn khoảng 15.000 con sẽ thúc đẩy lượng vi khuẩn trong đất gia tăng đến hàng tỷ.
Trùn tiết ra hormone tăng trưởng thực vật: Neilson báo cáo sự hiện diện của “các chất tăng trưởng cây trồng” ở giun đất. Tomati cũng đã báo cáo rằng giun và phân của chúng có chứa loại hormone thúc đẩy tăng trưởng “auxin”, và giun cũng tiết ra 1 loại hormone “gibberlins” thúc cây trồng nở hoa.
Trùn bảo vệ cây chống sâu hại và bệnh hại: Có bằng chứng đáng kể trong những năm gần đây liên quan đến khả năng của giun bảo vệ thực vật chống sâu hại và các bệnh hại bằng cách ức chế hoặc đẩy lùi chúng, hoặc bằng cách gây kháng sinh học trong cây trồng để chống chịu bệnh hại, hoặc bằng cách giết chết vi khuẩn gây bệnh thông qua hành động diệt côn trùng. Các xạ khuẩn nấm bài tiết bởi giun đất trong phân giun có chứa chất diệt nấm ký sinh trùng như Pythium và Fusarium.
Nguồn: Envirofert
Dịch và tổng hợp: sfarm.vn
