Cadimi trong nông nghiệp là một trong những kim loại nặng độc hại nhất, có thể tồn dư lâu dài trong đất, cây trồng và chuỗi thực phẩm. Nếu không xử lý kịp thời, cadimi sẽ làm giảm năng suất, chất lượng nông sản và đe dọa sức khỏe con người. Trong bài viết này, SFARM sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, tác hại và giới thiệu giải pháp cải tạo đất an toàn bằng đất sạch và phân hữu cơ nhằm giảm thiểu rủi ro từ cadimi.
1. Cadimi trong nông nghiệp là gì?
Cadimi là kim loại nặng hiếm, màu trắng ánh xanh, tồn tại tự nhiên ở nồng độ thấp trong quặng kẽm, chì, đồng. Trong nông nghiệp, cadimi được xem là chất độc hại, không có lợi cho cơ thể sống. Cadimi trong nông nghiệp có thể tích lũy trong đất, cây trồng và thực phẩm, gây nguy hiểm cho sức khỏe con người và vật nuôi nếu vượt ngưỡng an toàn.
Cadimi có khả năng tích tụ sinh học, khó phân hủy, tồn tại lâu trong môi trường. Khi xâm nhập qua đường ăn uống hoặc hít thở, cadimi có thể gây tổn thương gan, thận, hệ thần kinh, xương và làm tăng nguy cơ ung thư.
2. Hàm lượng cadimi có trong từ loại phân
Các nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy hàm lượng cadimi trong nông nghiệp thay đổi tùy loại phân:
- Phân bò: 0,48 mg/kg
- Phân gà: 1,50 mg/kg
- Phân lợn: 0,54 mg/kg
- Phân bắc: 0,39 mg/kg
- Phân hữu cơ khoáng: 0,70 mg/kg
- Super phosphat: 2,77 mg/kg
- Lân nung chảy FMP: 2,63 mg/kg
- Quặng apatit: 4,25 mg/kg
Hàm lượng cadimi trong quặng apatit Lào Cai thuộc nhóm thấp so với nhiều mỏ khác trên thế giới, nhưng vẫn là nguồn cung cấp Cd cho phân bón lân như DAP, supe lân, lân nung chảy.
3. Nguyên nhân đất bị ô nhiễm cadimi nghiêm trọng
3.1 Nguồn nước
Nguồn nước tưới từ khu khai thác mỏ, khu công nghiệp, nhà máy hoặc sông ở hạ lưu dễ chứa kim loại nặng. Sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm này trong sản xuất sẽ đưa cadimi trong nông nghiệp vào đất và cây trồng. Nước rỉ rác từ bãi xử lý rác cũng là nguyên nhân làm tăng Cd trong đất.
3.2. Phân bón
Phân lân là nguồn cadimi phổ biến do Cd tồn tại trong đá phốt phát. Mức Cd trong phân phụ thuộc vào nguồn quặng. Ở Việt Nam, đá apatit có Cd tương đối thấp, nhưng việc lạm dụng phân lân lâu dài vẫn làm tăng hàm lượng cadimi trong nông nghiệp. Việc kết hợp bón phân lân với phân hữu cơ sạch có thể giúp giảm nguy cơ tích tụ Cd.
3.3. Phân thải từ chăn nuôi công nghiệp
Phân từ chăn nuôi công nghiệp chứa nhiều kim loại như Cd, Cu, Zn do thức ăn bổ sung vi lượng. Phân gà công nghiệp có hàm lượng Cd cao nhất trong các loại phân, trở thành nguồn tiềm ẩn gây ô nhiễm đất. Nếu không xử lý đúng cách trước khi dùng làm phân hữu cơ bón cho cây, nguy cơ đưa thêm Cd vào đất là rất lớn.
3.4. Phân rác và bùn thải
Phân rác, bùn thải từ ao hồ thường chứa lượng Cd, Pb cao. Đây là kết quả từ việc tổng hợp rác thải công nghiệp và thương mại. Khi dùng làm chất cải tạo đất, chúng có thể làm gia tăng cadimi trong nông nghiệp.
3.5. Không khí
Bụi kim loại nặng từ khu công nghiệp, lò luyện kim, đường giao thông lớn có thể lắng xuống đất. Tuy đóng góp nhỏ ở vùng nông nghiệp, nhưng gần khu công nghiệp, tác động này rõ rệt hơn.
3.6. Các nguyên nhân khác
Rác thải nông hộ, phế liệu kim loại từ làng nghề, chất thải từ nhà máy, xí nghiệp đều có thể làm tăng Cd trong đất, góp phần vào tình trạng cadimi trong nông nghiệp vượt ngưỡng.
4. Biện pháp xử lý tình trạng đất nhiễm kim loại nặng
Xử lý đất ô nhiễm kim loại nặng, trong đó có Cd, thường tốn kém và cần thay đổi mục đích sử dụng đất trong thời gian nhất định. Đất ô nhiễm Cd có thể khiến cây trồng vẫn phát triển nhưng sản phẩm lại gây hại cho sức khỏe khi tiêu thụ. Vì vậy, cần áp dụng giải pháp kiểm soát nguồn thải và cải tạo đất để giảm cadimi trong nông nghiệp.
5. Biện pháp xử lý đất nhiễm kim loại nhẹ hoặc mới bị nhiễm
5.1. Bón vôi
Bón vôi là biện pháp phổ biến giúp cải thiện độ pH của đất, đặc biệt hiệu quả đối với đất chua. Khi pH tăng, tính di động của kim loại nặng giảm, trong đó có cadimi, từ đó hạn chế sự xâm nhập của chúng vào cây trồng. Đây là cách đơn giản nhưng mang lại tác động tích cực lâu dài cho đất.
Ngoài việc giảm tính di động của cadimi trong nông nghiệp, bón vôi còn giúp cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng trao đổi cation và hạn chế sự phát triển của nhiều loại nấm bệnh. Tuy nhiên, liều lượng và thời điểm bón cần phù hợp để tránh làm mất cân bằng dinh dưỡng đất.
5.2. Bón thêm sét
Đối với đất cát hoặc đất nhẹ, việc rắc thêm đất sét giúp tăng khả năng giữ dinh dưỡng và giữ ẩm, đồng thời hấp phụ kim loại nặng. Đất sét có cấu trúc hạt mịn, giàu khoáng sét, giúp cố định cadimi và ngăn chặn sự hấp thụ vào rễ cây.
Khi áp dụng biện pháp này, nên ưu tiên sử dụng đất sét có tính kiềm để đạt hiệu quả cao hơn trong việc giảm cadimi trong nông nghiệp. Việc kết hợp bón sét với bổ sung hữu cơ sẽ giúp cải tạo đất toàn diện, nâng cao năng suất cây trồng.
5.3. Cày sâu
Cày sâu là phương pháp cơ học giúp pha loãng nồng độ chất độc trong tầng đất mặt. Khi cày ở độ sâu lớn hơn, các lớp đất sạch bên dưới được trộn đều, làm giảm hàm lượng cadimi tại vùng rễ cây thường hút dinh dưỡng.
Ngoài việc giảm cadimi trong nông nghiệp, cày sâu còn giúp phá váng, cải thiện độ thông thoáng và khả năng thoát nước của đất. Phương pháp này đặc biệt hữu ích khi đất bị ô nhiễm nhẹ hoặc mới bị nhiễm.
5.4. Tăng hàm lượng vật chất hữu cơ
Bổ sung vật chất hữu cơ như rơm rạ, phân chuồng truyền thống hoặc phân xanh giúp cải thiện độ phì nhiêu và khả năng giữ ẩm cho đất. Hữu cơ còn có khả năng tạo phức với kim loại nặng, giúp cố định cadimi và hạn chế sự phát tán vào cây trồng.
Biện pháp này không chỉ giảm cadimi trong nông nghiệp mà còn tăng cường hệ vi sinh vật có lợi, cải thiện cấu trúc đất và duy trì độ màu mỡ lâu dài. Việc duy trì bổ sung hữu cơ định kỳ sẽ giúp đất khỏe và sản xuất bền vững.
6. Cadimi tồn tại ở đâu trong nông nghiệp?
Cadimi có thể xuất hiện trong nhiều khâu sản xuất nông nghiệp:
- Trong đất, do tồn dư từ phân bón, nguồn nước, chất thải.
- Trong cây trồng, khi rễ hấp thụ Cd từ đất.
- Trong phân bón, đặc biệt là phân lân và phân thải chăn nuôi công nghiệp.
- Trong bùn thải và phân rác dùng cải tạo đất.
Như vậy, cadimi trong nông nghiệp là vấn đề liên quan cả sản xuất và môi trường. Việc kiểm soát chặt chẽ nguồn phát thải, kết hợp cải tạo đất, sẽ giúp bảo đảm an toàn nông sản và phát triển nông nghiệp bền vững.
Cadimi trong nông nghiệp là mối nguy tiềm ẩn nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu chúng ta hiểu rõ nguyên nhân, tác hại và áp dụng các biện pháp xử lý phù hợp. Sử dụng các giải pháp cải tạo đất bền vững từ SFARM không chỉ giúp giảm tồn dư kim loại nặng mà còn cải thiện độ phì và cân bằng hệ sinh thái đất. Bạn có thể tìm đọc thêm nhiều bài viết chuyên sâu tại SFARM Blog để bảo vệ mùa màng và sức khỏe lâu dài.
Xem thêm:
- Thế nào là môi trường tốt nhất cho sinh vật đất phát triển?
- Trong phân bò có gì? Giải mã thành phần và lợi ích thực sự đối với đất và cây trồng
- Phân gà có thật sự tốt? 10+ công dụng bất ngờ của phân gà
- Phân hữu cơ dùng để bón lót hay bón thúc cho cây trồng?
- Các loại phân bón thường dùng hiện nay và công dụng của chúng
SFARM – Đặng Gia Trang vinh hạnh là nhà cung cấp tin cậy các sản phẩm vật tư nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học của 1500 đại lý, cửa hàng trên toàn quốc. Mời quý khách liên hệ thông tin sau để đội ngũ SFARM có thể nhanh chóng hỗ trợ:
– Website: https://sfarm.vn/
– Hotline: 0902652099
– Zalo: CSKH SFARM – 0902652099
