Chỉ tiêu cho phép của than sinh học không chỉ là thông số kỹ thuật mà còn là “tấm vé” để sản phẩm được công nhận và tham gia thị trường tín chỉ carbon. Với kinh nghiệm của SFARM trong nghiên cứu và ứng dụng biochar, bài viết này sẽ giúp bạn nắm rõ các quy chuẩn cần đạt để vừa bảo vệ môi trường vừa tối ưu giá trị kinh tế.

1. Than sinh học và tín chỉ carbon – Mối liên hệ bền vững
Để hiểu rõ mối liên hệ giữa than sinh học và tín chỉ carbon, trước hết cần nắm rõ khái niệm của từng yếu tố cũng như lý do chúng được xem là giải pháp bền vững. Việc phân tích định nghĩa, cơ chế hình thành và lợi ích của than sinh học sẽ giúp thấy rõ vì sao nó được coi là nguồn tín chỉ carbon chất lượng cao, đồng thời mang lại giá trị vượt trội trong các dự án giảm phát thải.
1.1. Than sinh học là gì?
Than sinh học là vật liệu giàu carbon được tạo ra bằng nhiệt phân sinh khối trong điều kiện thiếu oxy. Cấu trúc vi xốp của nó giữ nước và dinh dưỡng tốt, đồng thời khóa carbon bền vững khi trộn vào đất. Đây là nền tảng để xác định các chỉ tiêu cho phép của than sinh học.

1.2. Tín chỉ carbon là gì?
Tín chỉ carbon là đơn vị ghi nhận lượng CO₂ được loại bỏ hoặc tránh phát thải. Doanh nghiệp có thể mua để bù trừ, đáp ứng cam kết khí hậu. Muốn phát hành tín chỉ, dự án phải đo lường, báo cáo và được xác minh độc lập theo phương pháp được chấp nhận.
1.3. Vì sao than sinh học được xem là “nguồn tín chỉ carbon chất lượng cao”?
Khi sinh khối bị đốt hở, carbon giải phóng ngay thành CO₂ và khói đen. Với nhiệt phân yếm khí, phần lớn carbon được “khóa” trong than và ổn định lâu dài. Thêm vào đó, lợi ích cho đất và nước khiến các chỉ tiêu cho phép của than sinh học có giá trị vượt trội trong thị trường carbon.
1.4. Lợi ích khi sử dụng than sinh học trong các dự án giảm phát thải
Than sinh học cải thiện độ tơi xốp, giảm xói mòn và tăng khả năng giữ dinh dưỡng. Nó giúp hệ vi sinh đất hoạt động hiệu quả hơn và hạn chế rửa trôi. Theo các nghiên cứu quốc tế, một tấn biochar có thể khóa khoảng 2,2 đến 3 tCO₂e, gia tăng hiệu quả giảm phát thải.
2. Các chỉ tiêu cho phép của than sinh học cần đạt để được công nhận tín chỉ carbon
Để được công nhận trong các chương trình tín chỉ carbon, than sinh học phải đáp ứng một loạt chỉ tiêu khắt khe, bao gồm đặc tính vật lý – hóa học, mức độ an toàn sinh học, kiểm soát khí thải trong sản xuất và tính bền vững của nguồn nguyên liệu. Những tiêu chí này không chỉ đảm bảo khả năng khóa carbon lâu dài mà còn hạn chế tác động tiêu cực tới môi trường và sức khỏe con người.
2.1. Chỉ tiêu của than sinh học về thành phần vật lý – hóa học
Thành phần vật lý hóa học là nền tảng để đánh giá độ bền carbon và an toàn sử dụng. Chúng chi phối khả năng đáp ứng các chỉ tiêu cho phép của than sinh học theo từng ứng dụng cuối.
2.1.1. Hàm lượng carbon cố định (%)
Hàm lượng carbon cố định càng cao cho thấy phần carbon bền càng lớn. Tỷ lệ H/Corg càng thấp chứng tỏ cấu trúc carbon ổn định khi đưa vào đất. Đây là tiêu chí cốt lõi trong mọi bộ chuẩn vì gắn trực tiếp với năng lực khóa carbon.
2.1.2. Độ tro và độ ẩm
Độ tro phản ánh phần khoáng còn lại sau đốt, ảnh hưởng đến tính chất đất khi bón. Độ ẩm quyết định khối lượng thương phẩm và độ ổn định lưu trữ. Kiểm soát hai đại lượng này giúp sản phẩm đáp ứng chỉ tiêu cho phép của than sinh học trong vận hành và ứng dụng.
2.1.3. Độ pH và khả năng trao đổi cation (CEC)
Độ pH liên quan đến khả năng trung hòa và thích nghi với nền đất cụ thể. CEC cho thấy sức giữ dinh dưỡng và khả năng cải thiện độ phì. Hai chỉ số này hỗ trợ dự báo hiệu quả nông nghiệp khi triển khai dự án tín chỉ carbon.
2.2. Các chỉ tiêu sinh học và độc chất (kim loại nặng, PAH, dioxin…)
An toàn môi trường là yêu cầu then chốt. Than sinh học đưa vào đất hoặc dùng trong chăn nuôi phải kiểm soát kim loại nặng và hợp chất thơm đa vòng. Tuân thủ ngưỡng giúp giảm rủi ro tích lũy và đáp ứng chỉ tiêu cho phép của than sinh học trong các phân hạng khác nhau.
2.3. Chỉ tiêu khí thải trong quá trình sản xuất
Quy trình nhiệt phân cần hệ thống xử lý khí phù hợp và tối ưu năng lượng. Việc hạn chế sử dụng nhiên liệu hóa thạch cho gia nhiệt giúp giảm phát thải vòng đời. Cách tiếp cận này phù hợp với yêu cầu của những tiêu chuẩn tín chỉ carbon hiện hành.
2.4. Chỉ tiêu về nguồn nguyên liệu đầu vào và mức độ bền vững
Nguồn đầu vào phải là sinh khối sạch, không sơn, dung môi hay tạp chất độc hại. Gỗ nên có chứng chỉ rừng bền vững hoặc tuân thủ yêu cầu khu vực tương đương. Sự tuân thủ này quyết định khả năng đạt chỉ tiêu cho phép của than sinh học ở mọi hạng mục.
2.5. Tổng hợp bảng chỉ tiêu cho phép của than sinh học theo các tiêu chuẩn quốc tế
Bảng dưới đây tóm lược ngưỡng chính theo các phân hạng EBC.
Một số mục yêu cầu “CSI công bố” nghĩa là phải nộp dữ liệu để xác nhận.
Hạng EBC | Kim loại nặng (mg/kg, chất khô) | PAH (mg/kg) | Ghi chú |
FeedPlus | Pb ≤10; Cd ≤0,8; Hg ≤0,1; Zn ≤200; Cr ≤70; Ni ≤25; As ≤2 | 16 EPA PAH: 6,0±2,4; 8 EFSA PAH: 1,0; Benzo[e]pyrene & Benzo[j]fluoranthene <1,0 | Dùng làm phụ gia thức ăn và đất |
Feed | Pb ≤10; Cd ≤0,8; Hg ≤0,1; Zn ≤200; Cr ≤70; Ni ≤25; As ≤2 | 16 EPA PAH: CSI công bố; 8 EFSA PAH: 1,0; hai Benzo <1,0 | Phụ gia thức ăn |
AgroOrganic | Pb ≤45; Cd ≤0,7; Hg ≤0,4; Zn ≤200; Cr ≤70; Ni ≤25; As ≤13 | 16 EPA PAH: 6,0±2,4; 8 EFSA PAH: 1,0; hai Benzo <1,0 | Cho nông nghiệp hữu cơ |
Agro | Pb ≤120; Cd ≤1,5; Hg ≤1; Zn ≤400; Cr ≤90; Ni ≤50; As ≤13 | 16 EPA PAH: 6,0±2,4; 8 EFSA PAH: 1,0; hai Benzo <1,0 | Cho nông nghiệp |
Urban | Pb ≤120; Cd ≤1,5; Hg ≤1; Zn ≤400; Cr ≤90; Ni ≤50; As ≤13 | 16 EPA PAH: CSI công bố; 8 EFSA PAH: 1,0; hai Benzo <1,0 | Ứng dụng đô thị |
ConsumerMaterials | Pb ≤120; Cd ≤1,5; Hg ≤1; Zn ≤400; Cr ≤90; Ni ≤50; As ≤13 | 16 EPA PAH: CSI công bố; 8 EFSA PAH: 4,0; hai Benzo <1,0 | Vật liệu tiêu dùng |
BasicMaterials | Không giới hạn kim loại nặng công bố | 16 EPA PAH: CSI công bố; 8 EFSA PAH: 4,0 | Vật liệu công nghiệp |
3. Các tiêu chuẩn phổ biến đánh giá than sinh học hiện nay
Hiện nay, nhiều bộ tiêu chuẩn trong và ngoài nước được sử dụng để đánh giá, chứng nhận và giao dịch than sinh học, mỗi bộ có phạm vi, chỉ tiêu và phương pháp riêng. Việc hiểu rõ các tiêu chuẩn này giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu kỹ thuật mà còn tận dụng cơ hội tham gia thị trường tín chỉ carbon quốc tế.
3.1. Tiêu chuẩn EBC (European Biochar Certificate)
EBC là bộ chứng nhận chất lượng, an toàn và truy xuất nguồn gốc dành cho biochar. Bộ tiêu chuẩn quy định rõ nguyên liệu, quy trình, khí thải và giới hạn kim loại nặng, PAH. Khi tuân thủ, sản phẩm dễ dàng đáp ứng các chỉ tiêu cho phép của than sinh học theo mục đích sử dụng.
3.1.1. Các phân loại EBC: Agro, Feed, Urban, Consumer, BasicMaterials…
Phân loại được thiết kế theo ứng dụng cuối để kiểm soát rủi ro. Nhóm FeedPlus và Feed dành cho phụ gia thức ăn và đất nông nghiệp, yêu cầu nghiêm ngặt nhất. Nhóm Agro và AgroOrganic triển khai cho nông nghiệp, còn Urban, Consumer và BasicMaterials phục vụ vật liệu và đô thị.
3.1.2. Chỉ tiêu kỹ thuật cốt lõi trong EBC
Tỷ lệ H/Corg là chỉ báo độ bền carbon cần theo dõi định kỳ. Kim loại nặng và PAH phải dưới ngưỡng quy định, kèm yêu cầu báo cáo lên cơ quan xác nhận. Về năng lượng, chuẩn khuyến khích tận dụng nhiệt thải công nghiệp hoặc nguồn tái tạo để giảm phát thải vòng đời.
3.2. Tiêu chuẩn Puro.earth
Puro.earth là nền tảng chứng nhận và giao dịch chứng chỉ loại bỏ CO₂. Chứng chỉ được gọi là CORC, phát hành dựa trên lượng CO₂ bị loại bỏ ròng và tính bền vững lưu giữ. Bản cập nhật năm 2022 mở rộng nguồn sinh khối và công nghệ đủ điều kiện tham gia.
3.2.1. Cách đánh giá và chứng nhận tín chỉ carbon theo Puro
Dự án xác định ranh giới, tính khối lượng biochar và phát thải vòng đời để ra kết quả ròng. Dữ liệu được thẩm định và xác minh độc lập, theo chu kỳ 6 đến 12 tháng. Khi đạt, đơn vị được cấp CORC tương ứng với tấn CO₂ loại bỏ ròng, kèm truy xuất lô rõ ràng.
3.3. Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 318:2015 (ISO 1170:2013)
TCVN 318:2015 đưa ra công thức quy đổi kết quả phân tích giữa các trạng thái mẫu. Các trạng thái phổ biến gồm khô không khí, như nhận, khô, khô không tro và khô không chất khoáng. Công cụ này giúp thống nhất báo cáo trước khi đối chiếu ngưỡng quốc tế.
3.3.1. Đối tượng áp dụng và giới hạn
Tiêu chuẩn xây dựng cho than và cốc khoáng, không đặt ngưỡng riêng cho biochar. Tuy vậy, nó hữu ích khi cần quy đổi dữ liệu phòng thí nghiệm để so sánh. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể trình bày số liệu nhất quán với yêu cầu thị trường.
3.3.2. So sánh với các tiêu chuẩn quốc tế
EBC và Puro đưa ra yêu cầu ngưỡng và quy trình đánh giá tín chỉ. TCVN 318 thiên về kỹ thuật quy đổi và hiệu chính thành phần đo được. Kết hợp cả ba giúp hoàn thiện hồ sơ và chứng minh năng lực đáp ứng chỉ tiêu cho phép của than sinh học.
4. Quy trình sản xuất than sinh học đạt chuẩn tín chỉ carbon
Để than sinh học được công nhận và đủ điều kiện phát hành tín chỉ carbon, quy trình sản xuất phải đáp ứng đồng thời các yêu cầu kỹ thuật, môi trường và truy xuất nguồn gốc. Từng giai đoạn từ chọn nguyên liệu, vận hành nhiệt phân, kiểm soát khí thải cho tới lưu trữ và ứng dụng đều cần tuân thủ nghiêm ngặt, nhằm đảm bảo sản phẩm đạt chỉ tiêu cho phép và tối ưu hiệu quả giảm phát thải.

4.1. Lựa chọn nguyên liệu sinh khối bền vững
Sinh khối dùng sản xuất phải sạch và truy xuất được nguồn gốc. Với gỗ, nên có chứng chỉ quản lý rừng bền vững hoặc bằng chứng tương đương. Sự phù hợp của nguyên liệu đầu vào quyết định cơ hội đạt chỉ tiêu cho phép của than sinh học.
4.2. Quá trình nhiệt phân – yêu cầu và chỉ tiêu
Thiết bị vận hành trong điều kiện thiếu oxy để hạn chế ôxy hóa. Mục tiêu là tạo ra than có tỷ lệ H/Corg thấp và hàm lượng carbon cố định cao. Quá trình cần định kỳ lấy mẫu, phân tích và lưu hồ sơ truy xuất theo lô sản xuất.
4.3. Kiểm soát khí thải và năng lượng trong sản xuất
Giai đoạn vận hành không nên sử dụng nhiên liệu hóa thạch để gia nhiệt thường xuyên. Nhiệt thải công nghiệp và năng lượng tái tạo được khuyến khích tận dụng. Hệ xử lý khí giúp bảo đảm tuân thủ môi trường và nâng uy tín tín chỉ.

4.4. Lưu trữ và sử dụng than sinh học đúng quy trình
Than nên được lưu trữ khô ráo để ổn định chất lượng và khối lượng. Với dự án bón đất, cần ghi chép vị trí, liều lượng và thời điểm sử dụng. Kỷ luật dữ liệu tạo nền tảng cho xác minh tín chỉ và duy trì chất lượng lâu dài.
5. Câu hỏi thường gặp
Phần hỏi đáp dưới đây tổng hợp những thắc mắc thường gặp khi triển khai dự án than sinh học gắn với tín chỉ carbon. Các câu trả lời tập trung vào tiêu chuẩn, nguồn nguyên liệu, quy trình đăng ký và các chỉ tiêu bắt buộc, giúp doanh nghiệp và tổ chức dễ dàng định hướng để đáp ứng yêu cầu thị trường và khung chỉ tiêu cho phép của than sinh học.
5.1. Làm sao biết than sinh học đạt chuẩn tín chỉ carbon?
Cần so sánh kết quả phân tích với ngưỡng theo phân hạng phù hợp. Sau đó, dự án được thẩm định và xác minh theo phương pháp của nền tảng chứng nhận. Nếu đáp ứng, sản phẩm phù hợp các chỉ tiêu cho phép của than sinh học và đủ điều kiện tham gia thị trường.
5.2. Có thể sử dụng than sinh học làm từ rác thải sinh hoạt không?
Chuẩn quốc tế yêu cầu đầu vào là sinh khối và kiểm soát chặt tạp chất. Vật liệu có sơn, dung môi hay phụ gia khoáng không phù hợp. Chỉ khi nguồn rác được sàng lọc đến mức đáp ứng an toàn thì mới xem xét.
5.3. Các doanh nghiệp ở Việt Nam có thể đăng ký tín chỉ carbon với than sinh học ở đâu?
Doanh nghiệp có thể tiếp cận nền tảng Puro.earth để phát hành chứng chỉ. Quy trình gồm đánh giá ban đầu, xác minh và phát hành theo chu kỳ. Dữ liệu đo đếm cần minh bạch và đầy đủ để giao dịch hiệu quả.
5.4. Chỉ tiêu nào của than sinh học là bắt buộc khi đăng ký Puro.earth hoặc EBC?
Nhóm bắt buộc gồm tỷ lệ H/Corg, kim loại nặng và PAH theo ngưỡng. Quy định về nguyên liệu, khí thải và năng lượng cũng phải đáp ứng. Các yếu tố này cấu thành khung chỉ tiêu cho phép của than sinh học cho mọi dự án.
Hiểu rõ chỉ tiêu cho phép của than sinh học là bước quan trọng để bảo đảm chất lượng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và tận dụng cơ hội tham gia thị trường tín chỉ carbon. Hãy theo dõi SFARM Blog để cập nhật những kiến thức chuyên sâu và áp dụng hiệu quả trong thực tế, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững cùng SFARM.
Xem thêm:
- Than sinh học – Biochar là gì?
- Các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam & thế giới
- Các phương pháp sản xuất than sinh học từ phế phẩm nông nghiệp hiệu quả nhất hiện nay
- Cách làm than hoạt tính từ vỏ trấu: Hướng dẫn chi tiết từ A-Z
- Tác động toàn diện của than sinh học cho cây trong nông nghiệp bền vững hiện đại
SFARM – Đặng Gia Trang vinh hạnh là nhà cung cấp tin cậy các sản phẩm vật tư nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học của hơn 1500 đại lý, cửa hàng trên toàn quốc. Mời quý Khách hàng liên hệ thông tin sau để đội ngũ SFARM có thể nhanh chóng hỗ trợ:
– Website: https://sfarm.vn/
– Hotline: 0902652099
– Zalo: CSKH SFARM – 0902652099